- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
عقد مزارعه یکی از عقود معین است که در قانون مدنی احکام و شرایط آن ذکر شده است. عقدی است بین مزارع و عامل که به موجب آن عامل روی زمین زراعت نموده و سود حاصل به نسبت معینی بین طرفین تقسیم می شود.
در این مقاله وکیل امور قراردادها نکات کاربردی و مهم عقد مزارعه و شرایط قانونی آن را بیان می کند.
بعلاوه شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
عقد مزارعه و اوصاف آن
عقد مزارعه قراردادی است بین مزارع و عامل که به موجب آن عامل روی زمین زراعت نموده و سود حاصل از آن به نسبت معینی بین طرفین تقسیم می شود. به مالک زمین مزارع و به عامل کشاورز گفته می شود.
به عبارتی عملیات کشت، داشت و برداشت محصول را مزارعه گویند. عقدی تملیکی است و منافع زمین زراعی در مدت قرارداد به زارع تملیک می شود.
عقدی لازم است نه جایز. بنابراین هیچیک از طرفین حق بر هم زدن آن را ندارند مگر در صورت فسخ، اقاله، انفساخ، بطلان یا انقضای مدت.
مزارعه عقدی معوض است. به عبارتی مالک زمین یا مالک منافع در قبال تملیک منفعت نسبتی از سود حاصله را دریافت می کند.
عقدی رضایی است و با ایجاب و قبول محقق می شود. لذا نیازی به تشریفات دیگر ندارد. عقدی با مدت معین است. اگر مدت نامعین یا مجهول باشد قرارداد باطل است.
مزارع ممکن است مالک زمین یا مالک منافع آن یا دارای حق انتفاع در زمین باشد. همچنین ممکن است زمین عاریه ای باشد. گاهی مالک خود مزارع است و مجدداً زمین را به مزارعه واگذار می کند.
بیشتر بدانید:
نکات مهم عقد مزارعه
۱- در مزارعه می بایست سود طرفین نسبت معینی از محصول زمین باشد. سهم هر یک از طرفین باید به صورت نسبی تعیین شود مثلاً یک سوم یا دو چهارم. طرفین نمی توانند به مبلغ مقطوع یا به اقساط معین توافق نمایند. در این صورت عقد واقع شده مزارعه نبوده و اجاره اشیا محسوب می شود.
۲- اگر در قرارداد شرط سود بیشتر برای یکی از طرفین شود عقد و شرط صحیح است. چنانچه طرفین نوع زراعت را مشخص نکنند عرف محل حاکم است.
۳- تعهد عامل در مواظبت از محصول، تعهد به وسیله است. به عبارتی اگر در پایان مدت، ثمره حاصل نشود عامل مسئول نیست مگر تقصیر وی ثابت شود. اما تعهد وی در زراعت و به بار آمدن محصول تعهد به نتیجه است. در اینجا عامل باید عوامل خارج از اراده را در عدم حصول ثمره ثابت کند.
۴- زمین باید برای محصول مورد توافق قابلیت کشت داشته باشد. در غیر این صورت و جهل کشاورز به این موضوع، حق فسخ برای وی ایجاد می شود. چنانچه زمین کلاً قابلیت کشت محصول مورد نظر را نداشته باشد عقد باطل است.
۵- ممکن است مالک و کشاورز، مشاعاً مالک زمین باشند در این حالت عقد صحیح است.
۶- معمولاً تهیه بذر، ادوات کشاورزی، کارگر و غیره برعهده کشاورز است. طرفین می توانند در قرارداد خلاف آن را شرط کنند.
۷- در سه مورد عقد مزارعه منفسخ می شود. ۱- با فوت مالک چنانچه به مدت عمر خود مالک منافع زمین باشد. ۲- با فوت عامل اگر مباشرت وی در قرارداد شرط شده باشد. ۳- اگر زمین در مدت قرارداد از قابلیت انتقال خارج شده و رفع عیب ممکن نباشد.
۸- مالک در دو حالت حق فسخ عقد را خواهد داشت. ۱- در صورت مغبون شدن ۲- در صورتی که عامل زراعت را ترک کرده باشد.
۹- حق فسخ عامل شامل این موارد می شود. ۱- مغبون شدن ۲- ثالثی زمین را پیش از تسلیم به کشاورز غصب کند. ۳- زمین آماده زراعت نباشد و نیازمند انجام اموری چون حفر چاه باشد و عامل در زمان قرارداد به آن جاهل بوده باشد.
۱۰- گاهی در مدت قرارداد شخص ثالث زمین را غصب می کند. در اینجا عامل می تواند خلع ید متصرف غیرقانونی را از دادگاه درخواست کند.
۱۱- در مواردی عقد قبل از به ثمر رسیدن محصول فسخ یا منفسخ می شود. در این صورت تمام ثمره مال مالک بذر است. طرف دیگر اگر مزارع باشد اجرت المثل زمین را مطالبه می کند. چنانچه عامل باشد اجرت المثل عمل خود را مطالبه می کند. در هر حال تعیین اجرت المثل با کارشناس رسمی دادگستری است.
بیشتر بدانید:
۱۲- اگر محصول به ثمر رسیده باشد. هر یک از طرفین با توجه به توافقات ضمن عقد، مالک محصول می شود. در این صورت پس از فسخ یا انفساخ، مزارع و عامل هر یک مستحق اجرت المثل زمین و عمل خود خواهند بود.
۱۳- موارد بطلان عقد مزارعه عبارت است از: ۱- در صورتی که شرط شود همه محصول متعلق به یک طرف باشد. ۲- چنانچه عامل غیر آنچه توافق شده زراعت نماید. ۳- در مواردی که مدت مزارعه کمتر از حداقل مدت مورد نیاز برای زراعت تعیین شده باشد. ۴- اگر زمین کلاً قابلیت زراعت را نداشته باشد.
۱۴- پس از بطلان عقد، کل محصول متعلق به مالک بذر است. طرف دیگر حسب مورد اجرت المثل ایام تصرف زمین یا اجرت المثل عمل خود را مطالبه می کند.
۱۵- پس از انقضای مدت عقد مزارعه، هر یک از طرفین به موجب توافقات سهم خود را از محصول می برد. اگر زراعت حاصل نشده باشد، مالک می تواند زراعت را معدوم کند و اجرت المثل زمین خود را بگیرد. یک راه بهتر این است که تا حصول ثمره منتظر بماند و اجرت المثل زمین را دریافت کند.
کلام آخر
عقد نزارعه یکی از عقود معین در قانون مدنی است که احکام خود را دارد. برخی از آنها مانند معین بودن مدت آمره است یعنی طرفین نمی توانند برخلاف آن تراضی کنند. برخی مقررات آن تکمیلی و اختیاری است.
بنابراین در زمان تنظیم قرارداد و مشخص نمودن حقوق و تعهدات طرفین می بایست بر مقررات آن و امور قراردادها اشراف کافی داشت. جهت تنظیم قرارداد و دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- آیا عامل می تواند مورد مزارعه را به ثالث واگذار کند؟
در صورت رضایت مزارع، می توان در مدت قرارداد زمین را به ثالث واگذار نمود.
۲- در چه صورت عامل می تواند شریک بگیرد؟
عامل می تواند برای زراعت شریک بگیرد یا کارگر و اجیر استخدام نماید.
۳- آیا عقد مزارعه دوم، رابطه ناشی از قرارداد اول را قطع می کند؟
تاثیری بر عقد مزارعه اول نخواهد داشت.
