- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
افترا (تهمت زدن) جرمی است که به موجب آن مرتکب با دروغ و صحنه‌سازی و به قصد هتک حیثیت به دیگری نسبت جرم می‌دهد افترا ممکن است به صورت گفتار یا با نوشته صورت پذیرد. عملی که به دیگری نسبت داده می‌شود در صورتی موجب جرم افترا و قابل شکایت است که در زمان ارتکاب، قانوناً جرم شناخته شده باشد. به کسی که مرتکب افترا شده است مفتری گفته می‌شود. در ادامه وکیل کیفری به طور کاربردی جرم افترا، خصوصیات، شرایط و نحوه شکایت را بیان می‌کند.
افترا چیست؟
فهرست مطالب
افترا نسبت دادن امری مجرمانه است که در زمان وقوع جرم در قوامین کیفری جرم‌انگاری شده است. به موجب ماده ۲ قانون مجازات اسلامی: هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می‌شود. به عبارتی، افترا نوعی توهین است که باعث هتک حرمت و حیثیت زیان‌دیده می‌شود. چنانچه عمل انتسابی جرم نباشد افترا واقع نمی‌شود.
الفاظ جرم باید صریح و روشن باشد بدون اینکه ابهامی در بیان گوینده وجود داشته باشد. همچنین نباید احتمالات متعدد وجود داشته باشد. ممکن است، شخص علاوه بر اینکه به او نسبت مجرمانه داده می‌شود مورد ضرب و جرح نیز واقع شود مانند اختلاف میان زن و شوهر که مرد علاوه بر کتک‌کاری به زن بگوید تو باکره نیستی! زوجه می‌تواند بر علیه زوج شکایت ضرب و جرح عمدی و افترا مطرح نماید.
مراحل شکایت افترا
• مرجع کیفری محل وقوع جرم صلاحیت رسیدگی به این جرم را دارد.
• هزینه شکایت افترا معادل هزینه دادرسی جرایم کیفری طبق آخرین بخشنامه قوه قضائیه است.
• ضمیمه شکوائیه ادله اثبات‌کننده جرم شامل اقرار متهم، شهادت شهود، پیامک و سایر دلایل موجود قرار داده می‌شود.
• شکایت ابتدا در دادسرا رسیدگی و تحقیقات انجام، در صورت اثبات جرم، کیفرخواست بر علیه متهم صادر می‌شود. پس از آن پرونده جهت رسیدگی و صدور حکم به دادگاه کیفری ۲ ارسال می‌شود. در دادگاه وقت رسیدگی تعیین، طرفین شکایت احضار و مجدداً در مورد جرم انتسابی رسیدگی صورت می‌گیرد.
• مجازات جرم افترا طبق قانون اصلاح موادی از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۹، جزای نقدی درجه شش به مبلغ شش تا بیست و چهار میلیون تومان است.
• حکم صادره مبنی بر محکومیت یا برائت، ظرف بیست روز قابل تجدیدنظرخواهی است.
• جرم افترا جرمی قابل گذشت است و فقط با شکایت شاکی قابل تعقیب است. با گذشت شاکی قرار موقوفی تعقیب صادر می‌گردد.
انواع افترا
انواع افترا شامل لفظی و عملی می‌باشد. افترا لفظی آن است که جرمی با گفتار به دیگری نسبت داده شود مانند اینکه مرتکب به دیگری نسبت کلاهبرداری یا سرقت و امثال آن بدهد. افترا عملی به موجب ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی(تعزیرات) عبارتست از اینکه کسی به قصد متهم نمودن دیگری در منزل، محل کسب، جیب و سایر اشیائی که متعلق به اوست به طور مخفیانه آلات و ادوات جرم را قرار داده و با این طریق وی تحت تعقیب قرار گیرد.
زمانی می‌توان شکایت افترا عملی را اقامه مطرح نمود که قرار منع تعقیب یا حکم قطعی مبنی بر برائت زیان‌دیده صادر شده باشد. مجازات جرم افترا عملی، سه ماه تا یک سال و نیم زندان و یا تا ۷۴ ضربه شلاق است. جرم افترا در هر دو صورت گفتاری یا عملی، جرمی قابل گذشت بوده و با گذشت شاکی خصوصی در مراحل شکایت کیفری، قرار موقوفی تعقیب صادر و پرونده مختومه می‌شود.
ارکان تشکیل‌دهنده جرم افترا
عنصر مادی جرم به افترای گفتاری و عملی گفته می‌شود. انتساب جرم می‌تواند به صورت گفتاری یا نوشتن در روزنامه یا مجله یا سخنرانی و امثال آن شکل بگیرد. واژه امثال آن در ماده ۶۹۷ قانون تعزیرات، بیانگر تمثیلی بودن موارد و مصادیق جرم است. افترا می‌تواند به به هر طریقی که جرمی نسبت داده شود محقق شود.
عنصر معنوی یا روانی جرم به علم و عمد متهم در ارتکاب جرم گفته می‌شود. جرم باید به طور عامدانه و عالمانه صورت گیرد. مرتکب باید علم و آگاهی بر کذب و دروغ بودن آنچه به طرف مقابل نسبت می‌دهد باشد. به عبارتی مرتکب باید سوءنیت عام داشته باشد و انتساب امر مجرمانه به بزه‌دیده صریح و واضح باشد.
عنصر قانونی جرم ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی(تعزیرات و مجازات های بازدارنده) اصلاحی ۱۳۹۹/۰۲/۲۳ است که می‌گوید: هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد.
• تبصره – در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هر چند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد.
بیشتر بدانید:
مجازات جرم افترا در سال ۱۴۰۳، جزای نقدی درجه ۶ به مبلغ ۲۰ تا ۸۰ میلیون تومان است. جزای نقدی جرایم، هر سه سال یکبار توسط قوه قضایی تعدیل و افزایش می‌یابد.
جرم افترا به فرد فوت شده
گاهی افترا به شخصی زده می‌شود که فوت شده و در قید حیات نمی‌باشد. در این صورت به دلیل هتک حرمت و حیثیت وارده به وراث قانونی به قائم مقامی متوفی، وراث می‌توانند ظرف مهلت یکسال از تاریخ وقوع جرم از مفتری شکایت کرده و وی را مورد تعقیب جزائی قرار دهند.
رای وحدت رویه ۲۲۸ – مرور زمان جرم افترا
رای وحدت رویه شماره ۲۲۸-۱۳۴۹/۸/۲۰ هیئت عمومی دیوان عالی کشور
“چون تحقق بزه افترا در صورت اسناد صریح جرمی از طرف كسی به دیگری با سوء نیت معلق به احراز كذب تهمت و عدم ثبوت عمل انتسابی در مراجع قضایی است كه با این وصف اسناد دهنده مفتری محسوب و به مجازات مقرر در قانون محكوم می شود بنابراین شروع مرور زمان جرم افترا طبعا از تاریخ قطعیت عجز از اثبات اسناد و ثبوت كذب شكایت شاكی است نه صرف اعلام شكایت و اسناد بزه لذا رأی شعبه هشت دیوان عالی كشور نتیجتاً صحیح و منطبق با موازین قانونی است.”
▪︎ رای وحدت رویه در مورد مرور زمان شکایت در جرم افترا صادر شده است. مرور زمان به معنای یک دوره زمانی است که ابتدای آن لحظه وقوع جرم است و در مهلت آن متضرر از جرم می‌تواند شکایت خود را ثبت و تعقیب نماید. طبق رای وحدت رویه که برای همه دادگاه‌ها لازم‌الاتباع است، مرور زمان جرم افترا، یک سال از تاریخ قطعیت حکم برائت و احراز دروغ بودن شکایت مطرح شده است.
نمونه آرای جرم افترا
◇ علم مرتکب به بی گناهی و کذب بودن انتساب،شرط تحقق بزه افترا بوده و صرف اعلام جرم و دادخواهی صادقانه حتی در صورت عدم اثبات جرائم مذکور، نمی تواند موجب تحقق بزه افترا گردد.
(دادنامه ۹۱۰۹۹۸۲۱۴۳۴۰۰۹۹۷ – ۹۴/۲/۲۹ شعبه ۳۹ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ حق دادخواهی زائل کننده سوءنیت متهم در بزه افترا است.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۳۹۰۰۲۵۵ – ۹۳/۲/۳۱ شعبه ۲۸ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ انتساب عدم بکارت به همسر از مصادیق بزه افترا است.
(دادنامه ۹۴۰۹۹۸۲۲۱۱۶۰۰۶۱۷ – ۹۵/۱۰/۲۹ شعبه ۴۲ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ شرط تحقق جرم افتراء، در صورت اسناد صریح جرمی از طرف کسی به دیگری با سوءنیت منوط به احراز کذب تهمت و عدم ثبوت عمل انتسابی در مراجع قضایی است که با این وصف اسناد دهنده مفتری محسوب می گردد.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۹۰۶۴۰۰۰۵۷ – ۹۳/۳/۱۸ شعبه ۴ دیوان عالی کشور)
خلاصه کلام
افترا یا تهمت زدن به دیگری جرمی است که موجب هتک حرمت و حیثیت بزه‌دیده می شود. متضرر از جرم می‌تواند جهت بهبود نسبی آزار روحی خود در نتیجه افترا، اقدام به این شکایت نماید. افترا می‌تواند به صورت گفتاری باشد یا نوشتاری و یا با صحنه‌سازی و گذاشتن آلات جرم به طور مخفیانه در وسایل شخص، موجبات تعقیب کیفری وی را فراهم نماید. جهت دریافت مشاوره و اعطای وکالت با شماره‌های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- افترا به قصد ضرر زدن به دیگری و با تشویش اذهان عمومی آیا جرم مستقلی است؟
افترا به قصد ضرر زدن به دیگری جرم نشر اکاذیب است که با نوشته واقع می‌شود.
۲- آیا تهمت زدن به صورت شوخی جرم است؟
در جرم افترا، مفتری باید به طور جدی قصد ارتکاب جرم را داشته باشد و آگاه به دروغ بودن اتهام انتسابی باشد.
۳- چه دلایلی برای اثبات جرم نیاز است؟
برای اثبات جرم افترا دلایلی چون شهادت شهود یا اقرار متهم و ادله دیگری که موجود است به مرجع قضائی تقدیم می‌شود.
