- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
هرگاه جرمی واقع شده و شکایت ثبت می‌شود، مرحله تحقیق و تعقیب آن شروع و در صورت احراز مجرمیت مرتکب و وجود شرایط قانونی در مراحل مختلف، منتهی به صدور حکم می‌شود. هر جرمی می‌تواند از دو جنبه عمومی و خصوصی قابل تعقیب و مجازات باشد. دعوای عمومی برای حفظ حقوق جامعه و منافع عمومی و دعوای خصوصی جهت مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم از سوی مدعی خصوصی اقامه می‌گردد.
جرایم قابل گذشت با شکایت شاکی خصوصی شروع و با گذشت وی مختومه می‌شوند. جرایم غیر قابل گذشت با شکایت شاکی یا اعلام جرم از سوی دادستان و اشخاص مقرر در فانون شروع می‌شود لکن با گذشت شاکی مختومه نمی‌شود ولی گذشت از موجبات تخفیف مجازات است.
در این مقاله وکیل کیفری تهران به طور کاربردی مراحل و شرایط شکایت کیفری و تعقیب جرم را بیان می‌کند. جهت وکالت، تنظیم شکواییه، دادخواست، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
مراحل ثبت شکایت
فهرست مطالب
طبق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم است. با ارتکاب جرم، شاکی حق دارد جهت حفظ حیثیت خود و التیام دردهای ناشی از آن، اقدام به شکایت کیفری نماید. از این رو طبق ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری شکوائیه تنظیم و ثبت می‌گردد.
▪︎ دادسرای محل وقوع جرم صلاحیت رسیدگی به جرم را دارد. جرایم درجه ۷ و ۸، تصادفات رانندگی و حوادث ناشی از کار مستقیماً در دادگاه صلح محل وقوع جرم رسیدگی می‌شوند. جرایم منافی عفت و اطفال و نوجوانان مستقیم در دادگاه کیفری رسیدگی می‌شوند. درجه مجازات‌های تعزیری در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی ذکر شده‌اند.
▪︎ شکایت از طریق هر یک از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادسرای صالح ارسال می‌شود.
▪︎ دلایل ارتکاب جرم شامل شهادت شهود، دوربین، سند، اقرار متهم، پیامک و سایر موارد موجود ضمیمه شکوائیه می‌گردد.
▪︎ آدرس طرف اتهام اگر ثنا داشته باشد، نشانی ثبت شده در ثنا می‌باشد در غیر این صورت شاکی آدرسی از وی اعلام می‌کند.
▪︎ شکایت به دادسرا یا دادگاه ارسال می‌شود. سپس پیامکی مبنی بر حضور در مرجع انتظامی از سوی دادسرا به شاکی ارسال می‌شود.
▪︎ معاونت ارجاع دادسرا دستور تحقیق از شاکی و اخذ ادله وی را به مرجع انتظامی محل وقوع جرم می‌دهد.
ارائه دلایل به مرجع انتظامی
در مرحله اولیه شکایت و پس از حضور در کلانتری، شاکی یا وکیل وی اظهارات خود در خصوص جرم ارتکابی را به همراه دلایل ارائه می‌نماید. اگر شاهد هست شهود را در زمان تعیین شده حاضر می‌نماید. لازم به ذکر است شهادت شهود در صورتی معتبر است و می‌تواند مستند رای کیفری باشد که نزد مقام قضایی اعم از قاضی دادسرا یا دادگاه در مراحل شکایت کیفری استماع گردد.
چنانچه دستور استعلام از مراجع ذی‌ربط مانند اداره ثبت، پلیس ناجا یا اپراتورهای تلفن همراه و سایر مراکز شده باشد در این موارد استعلامات لازمه اخذ می‌شود. پس از پایان مراحل تحقیقات در کلانتری در مهلت مقرر و انجام دستورات صادره، پرونده به دادسرا عودت داده می‌شود.
دلایل اثبات جرم
دلایل شاکی در مراحل شکایت کیفری می‌تواند شهادت شهود، دوربین مداربسته که اتفاقات وقوع جرم را حفظ نموده، اقرار متهم، پیامک و عکس، اظهارات مطلعین جرم، سند، کارشناسی، استعلام اسناد و مدارک از مراجع قانونی، در جرایم مشهود گزارش پلیس و سایر ادله اثبات جرم است که بیانگر وقوع جرم می‌باشند. شهود باید متفق‌القول باشند به عبارتی تناقض و مغایرت در اظهاراتشان وجود نداشته باشد در غیر اين صورت شهادت شهود مخدوش بوده و موجب بی‌اعتباری دلیل و در نتیجه منجر به رد شکایت مطروحه اگر دلیل شکایت فقط شهادت شهود باشد، می‌گردد.
ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف برای سازش
در جرائم درجه ۶ و ۷ و ۸ و در جرائم قابل گذشت دادسرا جهت حصول صلح و سازش بین شاکی و متهم، شکایت را در ابتدای امر به نزدیک‌ترین شورای حل اختلاف می‌فرستد. شورا وقت رسیدگی تعیین و طرفین را دعوت می‌نمايد. اگر جلسه منجر به حصول سازش بین طرفین شود، عضو شورا صورت‌جلسه سازش تنظیم و پرونده را عودت می‌دهد. چنانچه سازش صورت نگیرد، با تنظیم صورت‌جلسه عدم سازش، پرونده جهت ادامه شکایت و تعقیب عودت داده می‌شود.
نحوه تحقیق در دادسرا
پس از ارجاع شکایت و منضمات آن به یکی از شعب بازپرسی یا دادیاری، شاکی دعوت و اظهارات وی توسط بازپس یا دادیار اخذ می‌شود. در مرحله دادسرا مجدداً از شهود و سایر ادله شکایت تحقیق می‌گردد. این جلسه از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که بایستی جهت ادامه تحقیق و تعقیب و احضار طرف شکایت دلایل قابل قبول وجود داشته باشد. از این رو نیازمند ارائه ادله و استدلال و دفاع مناسب از شکایت می‌باشد.
بیشتر بدانید:
احضار متهم
اگر دلایل شاکی کافی و قابل قبول باشد نوبت به مرحله احضار متهم می‌رسد. احضاریه به آدرس مشتکی‌عنه ابلاغ شده و با قید مدت محدود (۵ روز) ملزم به حضور نزد مقام کیفری می‌باشد. تا زمانی که ادله کافی در پرونده موجود نباشد دستور احضار صادر نمی‌شود. اگر متهم در آدرسی که شاکی اعلام کرده شناخته نشود، باید درخواست نشر آگهی به منظور احضار وی نمود. در متن آگهی تاریخ و محل حضور ذکر می‌گردد.
اگر طرف شکایت بدون عذر موجه در موعد مقرر در مرحله دادسرا حاضر نشود به درخواست شاکی دستور جلب سیار وی صادر می‌شود. پس از حضور متهم موضوع شکایت به وی تفهیم می‌شود. چنانچه متهم دفاعیات قابل قبولی ارائه داد که بدون صدور قرار تأمین کیفری جلسه پایان می‌گیرد. اما در صورتی که ادله قابل قبولی ارائه نشود، یکی از قرارهای تامین کیفری به تناسب جرم و اهمیت آن صادر می‌گردد.
زمان صدور قرار تامین کیفری
قرار تامین کیفری به منظور دسترسی به متهم و جلوگیری از فرار و مخفی شدن او و حضور به موقع وی متناسب با جرم در مراحل تحقیقات و رسیدگی و پس از تفهیم اتهام صادر می‌شود. قرار تامین کیفری که بعد از تفهیم اتهام به طرف شکایت صادر می‌شود به موجب ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی کیفری عبارتند از:
۱- التزام به حضور با قول شرف
۲- التزام به حضور با تعیین وجه التزام
۳- التزام به عدم خروج از حوزه قضائی با قول شرف
۴- التزام به عدم خروج از حوزه قضائی با تعیین وجه التزام
۵- التزام به معرفی نوبه ای خود به صورت هفتگی یا ماهانه به مرجع قضائی یا انتظامی با تعیین وجه التزام
۶- التزام مستخدمان رسمی کشوری یا نیروهای مسلح به حضور با تعیین وجه التزام، با موافقت متهم و پس از اخذ تعهد پرداخت از محل حقوق آنان از سوی سازمان مربوط
۷- التزام به عدم خروج از منزل یا محل اقامت تعیین شده با موافقت متهم با تعیین وجه التزام از طریق نظارت با تجهیزات الکترونیکی یا بدون نظارت با این تجهیزات
۸- اخذ کفیل با تعیین وجه الکفاله
۹- اخذ وثیقه اعم از وجه نقد، ضمانت نامه بانکی، مال منقول یا غیر منقول
۱۰- بازداشت موقت با رعایت شرایط مقرر قانونی
▪︎ شدیدترین قرار تامین قرار بازداشت موقت است که به موجب آن متهم به زندان معرفی می‌شود.
▪︎ ابتدا اتهام به متهم در حضور وی تفهیم شده سپس قرار تامین کیفری صادر می‌شود. در صورت امتناع از سپردن قرار، متهم تا زمان معرفی کفیل یا تودیع وثیقه بازداشت می‌شود.
▪︎ اگر چند اتهام در یک دادسرا پیگیری شود با در نظر گرفتن مجموع زیان وارده، یک قرار تامین صادر می‌شود. اما اگر اتهامات متفاوت باشند و در صلاحیت ذاتی دادگاه‌های مختلف مثل دادگاه کیفری ۲ و دادگاه انقلاب باشند، برای هر کدام، قرار تأمین جداگانه صادر می‌گردد.
▪︎ مبلغ وجه التزام، وجه‌الکفاله و وثیقه نباید از خسارت وارده به بزه‌دیده کمتر باشد.
▪︎ شاکی می‌تواند ضمن شکواییه، درخواست تامین خواسته و توقیف اموال متهم را برابر خسارات وارده نماید. در این صورت اگر با صدور قرار تأمین خواسته در دادسرا اموالی از متهم توقیف شده باشد، ارزش مال توقیف شده در میزان قرار تامین کیفری موثر خواهد بود.
نحوه صدور قرار اناطه
در مواردی که ادامه تحقیقات در مرحله دادسرا منوط به اثبات امری حقوقی در دادگاه دیگری باشد، قرار اناطه صادر می‌شود. پس از صدور قرار و ابلاغ آن به ذینفع، وی باید ظرف یکماه نسبت به اقامه دعوا مالکیت در دادگاه صالح حقوقی اقدام نموده و گواهی شکایت را به دفتر شعبه دادسرا ارائه نماید. قرار اناطه ظرف ۱۰ روز قابل اعتراض در دادگاه کیفری است.
ادامه رسیدگی در دادسرا
پس از کامل شدن تحقیقات مقدماتی و احراز جرم و انتساب اتهام به متهم، قرار جلب به دادرسی توسط بازپرس یا دادیار صادر می شود. قرار جلب به دادرسی یکی از انواع قرار در دادسرا بوده که به صورت قطعی صادر می‌شود. پس از صدور قرار مجرمیت، پرونده نزد دادستان ارسال تا در صورت موافقت، اقدام به صدور کیفرخواست نماید.
طبق قانون، بازپرس صلاحیت و اختیاری در صدور کیفرخواست ندارد. در کیفرخواست مشخصات متهم، قرار تأمین صادره، آزاد است یا بازداشت، نوع اتهام، تاریخ وقوع جرم، محل وقوع جرم، دلایل استنادی در اثبات جرم و عنوان جرم یا جرائم انتسابی به متهم قید می‌شود.
اگر در مراحل شکایت کیفری، جرم مشمول یکی از موارد ماده ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری باشد، قرار موقوفی تعقیب صادر می‌شود. این قرار ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ به شاکی خصوصی توسط وی قابل اعتراض در دادگاه می باشد. قرار منع تعقیب زمانی صادر می‌شود که در نتیجه تحقیقات مرجع قضایی در مراحل شکایت کیفری، ادله کافی برای اثبات جرم وجود نداشته نباشد و یا جرم قابل انتساب به متهم نباشد. قرار منع تعقیب ظرف ۱۰ روز از زمان ابلاغ به شاکی قابل اعتراض می‌باشد.
رسیدگی به اعتراض به قرار منع یا موقوفی تعقیب در صلاحیت دادگاه کیفری است. اگر دادگاه با قرار صادره موافق باشد آن را تایید می‌کند در غیر این صورت، اگر تحقيقات مرحله دادسرا ناقص باشد دستور تکمیل آن را صادر می‌کند. در اینجا پس از تکمیل پرونده، مجدد به دادگاه برای اتخاذ تصمیم ارسال می‌شود. چنانچه دادگاه بنا به جهات دیگر مخالف قرار صادره باشد با نقض قرار، پرونده جهت صدور قرار جلب به دادرسی به دادسرا بازگردانده می‌شود.
نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری ۲
پس از صدور کیفرخواست و ارسال پرونده به دادگاه، دستور تشکیل جلسه رسیدگی جهت حضور طرفین و نماینده دادستان صادر می‌شود. عدم حضور نماینده دادستان در جلسه دادگاه کیفری ۲ مانع رسیدگی نمی‌باشد. ولی رسیدگی در دادگاه کیفری ۱ (جرایم ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری) الزاماً با حضور نماینده دادستان جهت دفاع از کیفرخواست امکان‌پذیر است.
در مرحله رسیدگی، دادگاه بار دیگر موارد اتهامی به متهم تفهیم و دفاعیات او اخذ می‌شود. اگر متهم یا وکیل وی در آخرین دفاع اظهاراتی را بیان کنند که نیاز به انجام تحقیقات بیشتری باشد، ختم رسیدگی اعلام نمی‌شود. بلکه ابتدا تحقیقات انجام سپس رای صادر می‌شود. چنانچه نظر دادگاه بر برائت متهم باشد نیازی به اخذ آخرین دفاع نیست.
اگر تحقيقات مقدماتی در مراحل شکایت کیفری کامل باشد و دادگاه موافق عناوین اتهامی در کیفرخواست باشد، حکم محکومیت متهم را صادر می‌نماید. رای صادره از دادگاه کیفری ۲ ظرف ۲۰ روز قابل اعتراض و رسیدگی در دادگاه تجدیدنظر استان است. رای صادره از دادگاه کیفری ۱ ظرف ۲۰ روز قابل اعتراض در دیوان عالی کشور می‌باشد.
نتیجه‌گیری
برای دستیابی به نتیجه مطلوب در شکایت کیفری، باید مراحل تحقیقات و رسیدگی دادگاه به طور صحیح شروع و ادامه یابد. حصول نتیجه مناسب در مراجع کیفری مستلزم آگاهی از مقررات و رویه محاکم کیفری می‌باشد. جهت دریافت مشاوره و اعطای وکالت با شماره‌های درج‌شده در سایت تماس حاصل نمایید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات رایج
۱- اعتراض به قرار منع تعقیب از دادگاه کیفری ۲ در کجا رسیدگی می‌شود؟
رسیدگی به اعتراض منع و موقوفی تعقیب که از دادگاه کیفری ۲ صادر شده در صلاحیت دادگاه تجدیدنظر استان است.
۲- کدام دادسرا به جرم چک بلامحل رسیدگی می‌کند؟
دادسرای محل بانکی که گواهی عدم پرداخت را صادر نموده صالح به شروع تحقیقات مقدماتی جرم چک بلامحل است.
۳- نقش لایحه دفاعیه در شکایت کیفری چیست؟
لایحه دفاعیه به همراه دفاع مناسب شفاهی در مراحل شکایت کیفری تاثیری سازنده و رو به جلو دارد.
