- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
قبول و رد ترکه و مسئولیت وراث در قبال دیون متوفی از جمله مباحث مهم مربوط به ماترک مورث است که مقررات آن در قانون امور حسبی مصوب ۱۳۱۹ بیان شده است. قبول ترکه به معنی پذیرفتن ترکه و متعلقات و هر آنچه مربوط به آن می‌شود. در این صورت مسئولیت پرداخت دیون به نسبت سهم‌الارث برعهده وراثی است که قبول کرده اند.
رد ترکه عبارت از عدم پذیرش ترکه ظرف یکماه از تاریخ فوت یا اطلاع از فوت مورث است. با قبول ترکه وارث می‌پذیرد ترکه تحت مالکیت آنها قرار گرفته و متعهد به اجرای آثار آن است. با رد ترکه، وارث مسئولیتی در قبال تعهدات و دیون مورث نخواهد داشت.
در این مقاله وکیل ارث تهران به طور کاربردی به بیان موارد قبول و رد ترکه و شرایط هر یک می‌پردازد. برای وکالت، اخذ مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک خود با ما تماس بگیرید.
قبول ترکه
فهرست مطالب
ماده ۲۴۲ قانون امور حسبی در خصوص قبول ترکه می‌گوید: “قبول ترکه ممکن است صریح باشد یا ضمنی.
قبول صریح آن است که به موجب سند رسمی یا عادی قبول خود را به دادگاه اطلاع بدهند.
قبول ضمنی آن است که عملیاتی در ترکه نمایند که کاشف از قبول ترکه و اداء دیون باشد از قبیل بیع و صلح و هبه و رهن و امثال آن که به طور وضوح کشف از قبول ترکه نماید.”
بنابراین قبول ترکه به سه صورت محقق می‌شود:
▪︎ قبول صریح
▪︎ قبول ضمنی
▪︎ قبول مشروط
قبول صریح ترکه: به دو طریق کتبی (عادی یا رسمی) و شفاهی است. قبولی کتبی به طور مکتوب به دادگاه اعلام می‌شود. در صورت عدم اعلام قبولی به دادگاه، سکوت ورثه تا یکماه از زمان فوت، قبولی ترکه و مسئولیت پرداخت دیون متوفی به نسبت سهم قانونی تلقی می‌شود. قبولی شفاهی مانند اینکه وارثی قبولی خود را شفاهاً نزد بقیه اعلام کند.
قبول ضمنی ترکه: به این معناست که به موجب عملیاتی، وارث قبولی خود را اعلام نماید مانند بیع، صلح و یا هر معامله‌ای که نسبت به ترکه منعقد کنند.
قبول مشروط ترکه: قبول ترکه باید قطعی و منجز باشد و معلق نباشد. به عبارتی، وارث نمی‌تواند بگوید ترکه را می‌پذیرم مشروط بر اینکه طلبکار در طول یکسال طلبش را مطالبه نکند. در این صورت قبولی در صورتی صحیح است که بستانکار با شرط موافقت نماید.
قبول مطابق صورت تحریر ترکه: پس از سیر مراحل تحریر ترکه و ابلاغ آن، هر یک از ورثه می تواند طبق آنچه در صورتجلسه تحریر آمده، ترکه را قبول یا رد کنند. این نوع قبولی معمولاً زمانی واقع می‌شود که ورثه اطلاعی از میزان ترکه مورث ندارند. در نتیجه، مسئولیت وارث محدود به ارزش ماترک طبق صورت تحریر ترکه خواهد بود.
رد ترکه
با فوت شخص اولین اقدام قانونی وراث، اخذ گواهی انحصار وراثت از مرجع قانونی می‌باشد تا به موجب آن، وارث بودن شخص نزد مراجع قضایی و اشخاص ثالث تایید گردد. لکن چون قانون برای رد ترکه مهلت یکماهه تعیین نموده است، وارثی که اطلاع از فوت دارد و خواهان رد ترکه است باید در این مدت اقدام نماید.
پس از ادای دیون متوفی و اخراج وصیت از ماترک، نوبت به تقسیم ارث می‌رسد. ممکن است در این میان وارثی ترکه را رد نموده و مسئولیتی بابت دیون متوفی نداشته باشد. لکن در هر حال وراث حین‌الفوت پس از ادای دیون، سهم قانونی خود را از باقیمانده می‌برند. رد ترکه در مقابل قبولی آن است. به این معنا که وارث ترکه را نپذیرد و آن را رد کند. رد ترکه به موجب دادخواست، به دادگاه حقوقی آخرین محل اقامت متوفی اعلام می‌گردد. رد ترکه نباید مشروط به تحقق شرطی در آینده یا مقید به فعلی باشد باید رد مطلق باشد.
ماده ۲۴۷ قانون امور حسبی: “وارثی که ترکه را قبول کرده است مادامی که تصرف در ترکه نکرده می تواند رد نماید.”
لازم به ذکر است ماده ۲۴۷ قانون امور حسبی را باید با رعایت ماده ۲۵۰ آن قانون تفسیر نمود تا اینکه موجب تضییع حقوق طلبکاران به دلیل تعلل و تاخیر در رد، توسط وراث نگردد. ممکن است وارثی در ماترک تصرفی نکند ولی رد ترکه را نیز اعلام نکند، اگر به علل غیر موجه اعلام رد وی طول بکشد، به منزله قبول ترکه است.
ماده ۲۵۰ قانون امور حسبی: “رد ترکه باید در مدت یک ماه از تاریخ اطلاع وارث به فوت مورث به عمل آید اگر در مدت نامبرده رد ترکه به عمل نیاید در حکم قبول و مشمول ماده ۲۴۸ خواهد بود.”
به ارث رسیدن حق قبول و رد ترکه
قبول یا رد ترکه حق مالی است بنابراین اصولاً به وراث قانونی متوفی اخیر قابل انتقال است. حق قبول و رد ترکه با فوت هر یک از ورثه به وراث حین‌الفوت وارث فوت شده منتقل می‌گردد. ورثه متوفی اخیر می‌توانند به جای مورث خود، ترکه‌ای که متوفی وارث بوده را قبول یا رد کنند. چنین امری نتیجه این قاعده است که سهم‌الارث وارثی که فوت میکند قهراً به ورثه وی منتقل می‌شود. مقاله تقسیم ترکه و مراحل آن را به طور کامل اینجا مطالعه کنید.
ماده ۲۴۵ قانون امور حسبی: “اگر وارثی قبل از قبول یا رد ترکه فوت کند ورثه آن وارث به جای او می توانند ترکه را قبول یا رد نمایند.”
مسئولیت وراث در صورت قبول یا رد ترکه
ماده ۲۴۸ قانون امور حسبی مقررات قبول ترکه از سوی وراث را چنین عنوان میکند: “در صورتی که ورثه ترکه را قبول نمایند هر یک مسئول اداء تمام دیون به نسبت سهم خود خواهند بود مگر اینکه ثابت کنند دیون‌متوفی زاید بر ترکه بوده یا ثابت کنند که پس از فوت متوفی ترکه بدون تقصیر آنها تلف شده و باقیمانده ترکه برای پرداخت دیون کافی نیست که در این‌صورت نسبت به زائد از ترکه مسئول نخواهند بود.”
با قبول ترکه، هر یک از وراث مسئول پرداخت دیون مورث به نسبت سهم‌الارث خود خواهند بود و نه بیشتر. برای مثال، اگر وراث یک دختر و یک پسر باشند، پسر به اندازه دو برابر سهم دختر عهده‌دار پرداخت دیون متوفی می‌باشد. مسئولیت ورثه‌ای که ترکه را قبول کرده در قبال دیون مورث بستگی به ارزش ماترک دارد که به ارث می‌رسد.
وارث به طور مطلق ترکه را قبول میکند که دیون مورث را به نسبت سهمش بپردازد مگر دیون متوفی بیش از ترکه باشد که در این صورت چیزی به عهده وراث نمی‌باشد. اگر پس از قبول، ترکه بدون تقصیر (تعدی و تفریط) ورثه تلف شود به میزانی که از بین رفته، وراث مسئولیتی در قبال طلبکاران ندارند چون در نگهداری ماترک کوتاهی نکرده‌اند.
چنانچه در اثر سهل‌انگاری وراث، ترکه تلف شود، طلبکار می‌تواند با اثبات قصور ورثه و از باب مسئولیت مدنی، خسارات وارده را از وارث خطاکار مطالبه کند.
نکات مهم
▪︎ فرض رد ترکه مربوط به قبل از تصفیه ترکه (ادای دیون و وصول مطالبات متوفی) است. چرا که بعد از تصفیه، هر چه از ترکه بماند متعلق به وراث است و رد ترکه معنایی نخواهد داشت. با رد ترکه، وارث حق مداخله در امور تصفیه و نحوه ادای دیون مورث را ندارد.
▪︎ چنانچه پس از تصفیه، ترکه رد شود در حکم مال بلاصاحب است. در مورد ترکه بدون وارث، هر ذینفعی یا دادستان راساً می‌توانند جهت اداره امور ماترک، از طریق دادسرای سرپرستی و امور محجورین، اقدام به تعیین مدیر ترکه نمایند.
▪︎ قیم محجور (صغیر، مجنون و سفیه) و امین غایب مفقودالاثر نمی‌توانند به طور کامل ترکه را قبول کنند اما بر اساس تحریر ترکه می توان قبول کرد.
▪︎ اگر وارث عذر موجه مبنی بر رد ترکه خارج از فرجه یکماهه داشته باشد، می‌تواند درخواست تمدید یا تجدید مدت را از دادگاه بخواهد. در صورت اثبات ادعا، مدت یک ماه تمدید یا تجدید خواهد شد.
▪︎ چنانچه بعضی ورثه ترکه را قبول و برخی رد کنند، در این صورت ترکه باید تحریر شود. بعد از تحریر، وراث می‌توانند ترکه را قبول یا رد کنند چون با تحریر، مقدار ترکه و دیون مورث مشخص می شود.
کلام آخر
با فوت شخص، ورثه اختیار قبول یا رد ترکه را خواهند داشت. با قبول صریح یا ضمنی ترکه یا سکوت در مدت مقرر، هر یک به نسبت سهم‌الارث، باید دیون متوفی را پرداخت کنند لکن با رد ترکه تعهدی در مورد دیون ندارند. اگر چیزی باقی بماند وراث سهم خود را از ترکه برمی‌دارند. لکن افرادی که ترکه را قبول کردند می‌توانند برای اقدامات خود دستمزد تعیین کنند یا تعیین آن را از دادگاه درخواست کنند. چنانچه نیاز به مشورت و وکیل متخصص در امور ارث دارید با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ با ما در تماس باشید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- معامله وارث نسبت به ترکه قبل از پرداخت دیون متوفی صرفنظر از قبول یا رد ترکه چه حکمی دارد؟
در این موارد، چنانچه باقیمانده ماترک کافی برای ادای دیون باشد معامله صحیح و نافذ است. اگر بقیه ماترک کافی نباشد، معامله غیرنافذ بوده و می بایست توسط طلبکاران تنفیذ شود.
۲- وضعیت دیون موجل (مدت دار) متوفی با فوت وی چگونه می‌شود؟
دیون مدت‌دار متوفی با فوت وی حال می‌شود. در اینجا وارثی که ترکه را قبول کرده به نسبت سهم‌الارث عهده‌دار پرداخت دیون مورث می‌باشد.
۳- آیا ضرر و زیان ناشی از جرم وارده به متوفی داخل در ترکه می‌شود؟
ضرر و زیان ناشی از جرم داخل ترکه شده و مانند قواعد ارث بین وراث حین‌الفوت تقسیم می‌شود. مسئولیت پرداخت دیون متوفی به نسبت سهم‌الارث با وراثی است که ترکه را قبول کرده و رد ننموده اند.
