- دعوی خلع ید به استناد سند عادی - 2025-02-19
- دعوی خلع ید زمین کشاورزی - 2025-02-17
- شرایط تحقق ارث - 2025-02-15
شرایط تحقق ارث مواردی هستند که در صورت جمع آنها، ترکه از متوفی به بازماندگان او انتقال می‌یابد. وقتی پدر فوت می‌کند برای اینکه دارایی به جامانده از او به پسر منتقل شود باید: ۱- در لحظه مرگ پدر، پسر زنده باشد ۲- در نتیجه قرابت مشروع با متوفی متولد شده باشد به عبارتی حاصل از رابطه زنا نباشد ۳- موانع ارث مانند قتل، از انتقال میراث جلوگیری نکند. از شرایط اصلی تحقق ارث، قرابت نَسَبی و خونی مورث و وراث و قرابت سببی همسر با متوفی از طریق ازدواج دائم می‌باشد. در ادامه وکیل ارث تهران زمان و شرایط تحقق ارث و موارد آن را بیان می‌کند.
ارث چیست؟
ارث در قانون مدنی ایران در دو معنا به کار رفته است. در مواردی به معنی مال یا حقی است که پس از مرگ شخص به بازماندگان او می‌رسد. گاهی به معنای استحقاق بازماندگان متوفی بر دارایی او است و در جای دیگر ارث اینچنین عنوان شده است: ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا می‌کند.
مُوَرِث شخصی است که با فوت وی، اموال و دارایی به جای‌مانده از او در مجموعه‌ای به نام ترکه به طور قهری به بازماندگانش منتقل می‌شود. بنابراین میراث و ترکه متوفی با فوت وی بدون اراده و دخالت بازماندگان به موجب قانون به آنها انتقال می‌یابد.
ترکه حاوی دو بخش مثبت و منفی است. بخش مثبت، اموال و دارایی و مطالبات متوفی است و بخش منفی ترکه، دیون و تعهدات مورث است که می‌بایست از محل دارایی وی پرداخته شود. وراثی که ترکه را رد نکرده‌اند به نسبت سهم‌الارث خود مسئول پرداخت دیون متوفی از جمله مهریه زوجه دائم (در صورت مطالبه) و سایر بدهی متوفی می‌باشند.
طبق قانون ارث، خویشاوندان نزدیک‌تر متوفی تمام ترکه را می‌برند و خویشاوندان دورتر از ارث محروم می‌شوند. وراث به ترتیب طبقات سه‌گانه از متوفی ارث می‌برند. تا زمانی‌که در طبقه قبل کسی باشد اگرچه یک نفر، طبقه بعد چیزی نمی‌برد.
زمان تحقق ارث
طبق قانون مدنی، ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی تحقق پیدا می‌کند. بنابراین زمان تحقق ارث به یکی از دو طریق مرگ حقیقی یا مرگ فرضی است. موت حقیقی یا طبیعی واقعه‌ای است که رخ می‌دهد.
اما موت فرضی در نتیجه رای دادگاه محقق می‌شود. شرایط آن این گونه است که شخص در مدت طولانی غایب مفقودالاثر باشد و هیچ خبری از وی نرسیده باشد و سن او از ۷۵ سال گذشته باشد به درخواست بازماندگان وی و نشر آگهی و عدم وصول اطلاع از فوت، دادگاه حکم موت فرضی طبق مواد ۱۰۱۹ به بعد قانون مدنی صادر می‌نماید. از این تاریخ شخص، فوت شده اعلام می‌شود و اموال و دارایی‌‌اش به بازماندگان می‌رسد.
موجبات ارث
موجبات ارث به قرابت نسبی و سببی تقسیم می‌شود. در خصوص آنها مقررات و قواعدی مقرر شده که به واسطه آمره بودن قوانین ارث، رعایت عین آنها لازم و ضروری است.
قرابت نسبی در ارث
خویشاوندی نسبی از مهمترین شرایط تحقق ارث است که به موجب طبقات سه‌گانه عبارت است از:
طبقه اول- پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد هر چقدر پایین‌تر رود.
طبقه دوم – اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها هر چقدر پایین‌تر رود.
طبقه سوم – عمو و عمه و دایی و خاله و اولاد آنها هر چقدر پایین‌تر رود.
در طبقه اول پدر و مادر و اولاد متوفی درجه یک و نوه درجه دو هستند. در هر طبقه تا زمانی که درجه یک وجود داشته باشند درجه بعدی چیزی نمی‌برد. در طبقه دوم اجداد پدری و مادری و خواهر و برادر درجه یک و اولاد خواهر و برادر و فرزندان آنها درجه دو هستند. در طبقه سوم، عمو و عمه و خاله و دایی درجه یک و اولاد آنها درجه بعدی هستند. تقسیم ارث ماترک بین وراث بر اساس قاعده مذکور و شرایط تحقق ارث صورت می‌گیرد.
قرابت سببی در ارث
زوج و زوجه اشخاصی هستند که به سبب ارث می‌برند و شرط تحقق ارث، زنده بودن در زمان فوت متوفی است. زوجین همراه با هر یک از طبقات ارث، سهم‌الارث خود را از اصل ترکه می‌برند. به این معنی که بعد از کفن و دفن و واجبات مالی و ادای دیون متوفی، ابتدا سهم‌الارث زوج یا زوجه متوفی پرداخت می‌گردد.
طبق ماده ۹۴۰ قانون مدنی، مقررات ارث فقط در مورد زوجیت دائم جاری می‌شود. بنابراین به زوجه موقت اگرچه مدت صیغه نود و نه ساله باشد هیچ ارثی تعلق نمی‌گیرد. اگر متوفی مرد باشد و فرزند نداشته باشد، زوجه یک‌چهارم ماترک را می‌برد و باقیمانده در حکم اموال بلاوارث بوده و به مالکیت دولت درمی‌آید. اگر متوفی فرزند داشته باشد اگرچه از همسر دیگر، سهم‌الارث زوجه یک‌هشتم ترکه است. در صورت تعدد زوجات دائمی، یک‌هشتم بینشان به تساوی تقسیم می‌شود.
چنانچه متوفی زن باشد و فرزند نداشته باشد، تمام ماترک به مرد می‌رسد. اگر فرزند داشته باشد ولو از شوهر دیگر، زن یک‌چهارم ماترک را می‌برد. برای تحقق ارث، صرف وجود رابطه خویشاوندی نسبی و سببی کافی نبوده و می‌بایست شرایط دیگری نیز وجود داشته باشد. این شرایط، فوت مورث، وجود وراث در زمان فوت و وجود ترکه برای متوفی است. در صورت وجود این شرایط و رابطه خویشاوندی، ارث محقق می‌شود بدون اینکه موانع ارث مانع ارث‌بری شود.
شرایط ارث
برای تحقق ارث، علاوه بر فوت مورث، وجود وارث در زمان فوت مورث نیز ضروری است. چون با فوت، اموال و دارایی متوفی به طور قهری و بدون اراده وارث به وی منتقل می‌شود. طبق ماده ۸۷۵ قانون مدنی، شرط وراثت زنده بودن در حین فوت مورث است. بنابراین زنده بودن وارث در لحظه فوت مورث باید احراز شود. در صورت عدم احراز، ارث نسبت به آن شخص محقق نشده و چیزی از ماترک به وی نمی‌رسد. برای مثال، ارث پدر به فرزندی که قبل از وی فوت شده تعلق نمی‌گیرد.
شرط وراثت جنین
از شرایط تحقق ارث این است که در زمان فوت مورث، وارث باید زنده باشد، این قاعده در مورد حمل و جنین با زنده متولد شدن وی محقق می‌شود اگرچه بلافاصله بعد از تولد بمیرد. بنابراین برای اینکه حمل وارث شناخته شود باید اولاً: نطفه او در زمان فوت مورث منعقد شده باشد ثانیاً: زنده متولد شود. با تحقق این دو شرط، حمل وارث تلقی و سهم‌الارث خود را می‌برد.
طبق ماده ۸۷۸ قانون فوق، اگر وراث قبل از تولد حمل بخواهند ترکه را تقسیم کنند چنانچه وراثت حمل مانع ارث برخی از آنها باشد، تقسیم ارث تا زمان تولد و معلوم شدن حال وی صورت نمی‌گیرد. اما اگر مانع ارث بقیه نباشد، در این صورت برابر سهم دو پسر از همان طبقه کنار گذارده می‌شود بعد از آن، بقیه وراث می‌توانند ماترک را میان خود تقسیم کنند.
اصل تَاَخُر حادث چیست؟
به موجب ماده ۸۷۳ قانون مدنی، اگر افرادی که میان آنها توارث است فوت نمایند و تاریخ فوت آنها مشخص نباشد هیچیک از دیگری ارث نمی‌برند مگر فوت آنها به واسطه حادثه غرق یا هدم (زیر آوار ماندن) باشد که در این صورت از یکدیگر ارث می‌برند. طبق ماده ۸۷۴ قانون، اگر تاریخ فوت یکی از اشخاصی که میان آنها رابطه وراثت است مجهول باشد، بنا بر اصل تاخر حادث، فردی که تاریخ فوت او مجهول و نامعلوم است از دیگری که تاریخ فوتش معلوم است ارث می‌برد. چنانچه تاریخ فوت افراد در اثر حادثه، نامعلوم باشد هیچیک از دیگری ارث نمی‌برند.
به موجب ماده ۱۰۲۴ قانون مدنی، اگر اشخاص متعدد در یک حادثه تلف شوند برض بر این است که همه آنها در آن واحد مرده اند. برای مثال اگر پدر و فرزندی در حادثه سقوط هواپیما هم زمان فوت کنند هیچیک از دیگری ارث نمی‌برند.
سخن پایانی
برای اینکه ماترک به جای‌مانده از متوفی به بازماندگان او برسد باید شرایط ارث محقق شود. برای این منظور وجود وارث و زنده بودن وی در زمان فوت و نبود موانع ارث، شرایط تحقق ارث محسوب می‌شوند. چنانچه نیاز به وکیل متخصص در امور ارث دارید با شماره ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ تماس حاصل نمایید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- موانع ارث کدامند؟
موانع ارث عبارتند از: قتل عمدی مورث، ولدالزنا، لعان زن و شوهر و فرزندخواندگی.
۲- دعوی صدور حکم موت فرضی در کدام دادگاه اقامه می‌شود؟
دعوی در دادگاه حقوقی آخرین محل اقامت غایب مفقودالاثر مطرح می‌شود.
۳- اگر حیات نوزاد هنگام تولد محرز نباشد حکم قضیه چیست؟
یکی از شرایط تحقق ارث، زنده بودن وارث در زمان فوت است. بنابراین چنانچه زنده متولد شدن نوزاد محل تردید باشد، طبق ماده ۸۷۶ قانون مدنی، ارث نمی‌برد.
