- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
فهرست مطالب
در حقوق مدنی حق انتفاع حقی است که به موجب آن صاحب حق می تواند از منافع مال متعلق به دیگری یا مالی که مالک خاص ندارد مجاناً استفاده کند بدون اینکه مالکیتی در خصوص عین و منافع مال برایش ایجاد شود. در عقود موجد حق انتفاع، رهن، هبه، صرف و وقف قبض شرط صحت و لزوم عقد می باشد.
در ادامه حق انتفاع و انواع و شرایط آن بیان می شود. ضمن اینکه شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
انواع حق انتفاع
۱- حق عمری حق انتفاعی است که به مدت عمر مالک یا استفاده کننده یا شخص ثالث برقرار می شود.
۲- حق رقبی حقی است که برای مدت معین به نفع منتفع برقرار می شود.
۳- حق سکنی به حق سکونت در مسکنی گفته می شود. این نوع حق انتفاع ممکن است به صورت عمری و تا پایان عمر شخص معین یا رقبی و به مدت معین ایجاد شود.
۴- حبس مطلق حق انتفاعی است که مدت ندارد. اصولاً تا فوت مالک ادامه دارد مگر شخصیت منتفع علت عمده برقراری حق باشد که در این صورت با فوت منتفع عقد منفسخ می شود. عقدی جایز است و هر یک از طرفین هر زمان می تواند آن را بر هم زند و با حجر یکی از طرفین منفسخ می شود.
۵- حبس موبد حق انتفاعی است که برای همیشه برای منتفع و بازماندگانش برقرار می شود. اگر مال توسط منتفع یا دیگری از بین برود باید مثل یا قیمت آن جایگزین مال تلف شده شود و مقررات حبس موبد در مورد عوض مال نیز جاری خواهد بود.
حق عمری و رقبی و حق سکنی از نوع عمری یا رقبی لازم هستند. به عبارتی جز با فسخ، انفساخ، اقاله یا بطلان عقد به هم نمی خورد.
بیشتر بدانید:
شرایط تحقق عقد انتفاع
▪︎ شخص منتفع در زمان عقد باید وجود داشته باشد در مورد جنین می توان آن را برقرار نمود.
▪︎ با استفاده از عین، مال از بین نرود.
▪︎ شامل مال منقول و غیر منقول می شود.
▪︎ عقد عینی است و ︎قبض در آن شرط صحت عقد است. قبل از قبض عقدی جایز بوده و هر زمان می توان آن را به هم زد ولی با قبض عقد لازم می شود. به عبارتی، علاوه بر ایجاب و قبول عنصر سومی به نام قبض وجود دارد که شرط لزوم آن است.
مسئولیت منتفع
ماده ۵۲ قانون مدنی: در موارد ذیل منتفع ضامن تضررات مالک است:
۱- در صورتی که منتفع از مال موضوع انتفاع سوء‌استفاده کند.
۲- در صورتی که شرایط مقرره از طرف مالک را رعایت ننماید و این عدم رعایت موجب خسارتی بر موضوع حق انتفاع باشد.
بیشتر بدانید:
استفاده از مال باید متعارف و معقول باشد. صرف سوء استفاده از نحوه انتفاع موجب مسئولیت منتفع می گردد.
طبق بند ۲ ماد ۵۲ در صورتی منتفع مسئول است که ۱- شرایط مقرر بین خود و مالک را طبق توافق رعایت نکرده باشد؛ ۲- در نتیجه عدم رعایت، خسارتی بر مال وارد آمده باشد.
وضعیت حق انتفاع در انتقال عین مال از سوی مالک
ماده ۵۳ قانون مدنی: انتقال عین از طرف مالک به غیر موجب بطلان حق انتفاع نمیشود ولی اگر منتقل‌الیه جاهل باشد که حق انتفاع متعلق به دیگری است اختیار فسخ معامله را خواهد داشت.
مفهوم مخالف ماده ۵۳ این است که اگر خریدار در زمان قرارداد مطلع از تعلق حق انتفاع به دیگری باشد، نمی تواند به این دلیل معامله را فسخ کند چرا که طبق قاعده “اقدام” به ضرر خویش عمل نموده است.
عبارت انتقال عین در ابتدای ماده بیانگر این است که انتقال منافع به موجب عقد اجاره موجب بطلان عقد اخیر می گردد. تعلق حق انتفاع مال به دیگری موجب بطلان عقد بین مالک و خریدار نمی شود و تنها حق فسخ ایجاد می گردد.
بیشتر بدانید:
در چه صورتی حق انتفاع از بین می رود؟
۱- با انقضای مدت عقد
۲- در صورت تلف مال به واسطه قوه قهریه. در اتلاف توسط انسان مثل یا قیمت مال جایگزین می شود. در اموال مثلی مثل مال مانند گندم و جو و در اموال قیمی مانند آپارتمان قیمت جایگزین می شود.
۳- رجوع هر یک از مالک یا منتفع در حبس مطلق که عقدی جایز است.
۴- در حبس مطلق با فوت مالک و چنانچه شخصیت منتفع در ایجاد حق ضروری بوده با فوت منتفع عقد از بین می رود.
۵- اگر حق عمری باشد با فوت کسی که به مدت عمر وی حق برقرار شده است.
مقایسه حق انتفاع با اذن در انتفاع
حق انتفاع به غیر از حبس مطلق عقدی لازم است و با فوت، حجر هر یک از طرفین از بین نمی رود. اما اذن در انتفاع، صرف اذن مالک یا نماینده قانونی وی در استفاده و بهره برداری از مال است.
بنابراین هر زمان قابل رجوع از سوی مالک است. منتفع حق انتقال آن را ندارد و با فوت یا محجور شدن هر یک از طرفین اذن زائل می شود.
بیشتر بدانید:
چند نکته
- چون حق انتفاع حقی مالی است علی الاصول قابل نقل و انتقال است مگر شخصیت منتفع در آن مهم باشد یا ضمن عقد توافق دیگری شده باشد.
- انتقال مال موضوع حق انتفاع از سوی مالک ایرادی ندارد اما به خریدار و انتقال گیرنده جاهل به وضعیت آن، حق فسخ می دهد.
- ممکن است مجانی برقرار شود یا غیرمجانی و معوض باشد.
- مسئولیت منتفع نسبت به مال، امانی است بنابراین در صورت تعدی و تفریط مسئول است. تعدی یعنی تجاوز از حدود اذن و متعارف. تفریط یعنی ترک عملی که به موجب قانون یا قرارداد باید انجام می‌شد.
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- هزینه نگهداری از مال بر عهده چه کسی است؟
بر عهده مالک است.
۲- آیا منتفع می تواند حق ایجاد شده را ساقط کند؟
منتفع می تواند حقی که برایش برقرار شده را اسقاط یا از آن اعراض کند.
۳- آیا خریدار مال مورد انتفاع می تواند بطلان قرارداد را درخواست کند؟
خریدار صرفاً می تواند نسبت به فسخ قرارداد از طریق ارسال اظهارنامه اقدام، سپس دادخواست تایید فسخ به دادگاه بدهد.
