- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
حضانت به معنی مواظبت، پرورش و تربیت طفل است. در اصطلاح حضانت به نگهداری و اداره امور مالی و معنوی طفل گفته می شود. نگهداری طفل شامل دادن خوراک، لباس پوشاندن، شستشوی طفل، کارهای مربوط به یادگیری، تحصیل، درمان و… می باشد. مقررات مربوط به حضانت ضمن مواد ۱۱۶۸ الی ۱۱۷۹ قانون مدنی آمده است.
در نوشته حاضر وکیل خانواده به طور کاربردی به بیان حضانت فرزند، مراحل و شرایط آن، مقررات مرتبط و رویه محاکم پرداخته است.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
مراحل دعوی حضانت
فهرست مطالب
- دادگاه صالح به رسیدگی، دادگاه خانواده محل اقامت فرزند است.
- دادخواست در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضائی ثبت می شود.
- دعوی حضانت، دعوی غیر مالی است.
- خواهان دعوی کسی است که قانونا حضانت بر عهده اش می باشد. خوانده کسی است که از تحویل طفل به خواهان ممانعت می کند.
- شناسنامه، کارت ملی، عقدنامه، دلایل مربوط به استحقاق بر موضوع دعوی ضمیمه دادخواست حضانت می شود.
- خواسته، صدور حکم حضانت، حق الوکاله وکیل و هزینه دادرسی می باشد.
- پس از ثبت پرونده در شعبه، وقت رسیدگی به خواهان و خوانده ابلاغ می شود.
- دادگاه با توجه به خواسته خواهان و ادله و با درنظر گرفتن مصلحت کودک تصمیم می گیرد.
- در رسیدگی، به وابستگی و روحیات عاطفی و معنوی طفل توجه می شود.
- حکم حضانت یا رد آن، ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی می باشد.
بیشتر بدانید:
حضانت چیست؟
حضانت به معنی مواظبت، پرورش و تربیت طفل است. در اصطلاح به نگهداری و اداره امور مالی و معنوی فرزند گفته می شود.
حضانت حق و تکلیف پدر و مادر است. حق از آن جهت که هر یک دارای حق قانونی نگهداری و تربیت کودک می باشند. تکلیف از آن جهت که هیچ یک نمی تواند از این مسئولیت سرباز زند. چون حضانت از امور مربوط به نظم عمومی است به حکم قانون حق و تکلیف والدین است.
کودکی که والدینش از هم جدا شده اند یا دور از هم زندگی می کنند، تا هفت سالگی حضانت وی برعهده مادر است خواه دختر باشد یا پسر. از هفت سالگی تا پایان سن بلوغ (سن بلوغ پسر پانزده سال و دختر نه سال تمام است) با پدر یا مادری است که به مصلحت طفل است. تشخيص مورد با دادگاه خواهد بود.
پدر یا مادری که حضانت بر عهده اش است نمی تواند برای نگهداری و تربیت طفل مطالبه دستمزد کند. ولی نفقه کودک در صورت حیات پدر با وی است.
حضانت با فوت پدر یا مادر
حضانت طفل حق و تکلیف پدر و مادر است. تا وقتی که پدر یا مادر در قید حیات باشد دیگری حقی بر حضانت نخواهد داشت. اگر مادر فوت کند، حضانت با پدر است. در صورت فوت پدر، مادر عهده دار حضانت است. چنانچه پدر ومادر فوت شده باشند، با بستگان نزدیک بنا به نظر دادگاه خواهد بود.
امتناع از حضانت
نگهداری و تربیت کودک امری اجتناب ناپذیر است. والدین باید کوشش کافی بر تربیت طفل داشته باشند. طفل باید مطیع والدین بوده و به آنها احترام بگذارد.
بیشتر بدانید:
با توجه به تکلیف بودن حضانت و نگهداری طفل، هیچ یک از والدین نمی توانند از این بار مسئولیت شانه خالی کند. حضانت را نمی توان به موجب قرارداد یا شرط ضمن عقد خارج لازم سلب و ساقط نمود. چنین توافقی باطل و بلااثر است.
در صورت امتناع یکی از والدین از حضانت، طرف دیگر یا هر یک از خویشاوندان یا قیم یا دادستان می توانند الزام خوانده را به حضانت از دادگاه بخواهند. اگر الزام ممکن نباشد، حضانت با خرج پدر، اگر پدر فوت شده باشد با خرج مادر به دیگری واگذار می شود.
سلب حضانت
ممکن است، شخصی که حضانت بر عهده اش است، دارای انحرافات اخلاقی باشد یا به طور متعارف از طفل مواظبت نکند. در نتیجه امنیت و آسایش طفل به خطر بیفتد.
موارد انحطاط اخلاقی در ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی آمده است. با تحقق هریک از این موارد دادگاه می تواند با طرح دعوی هر یک از پدر، مادر، خویشاوند طفل، قیم یا دادستان حکم به سلب حضانت صادر کند.
اعتیاد به الکل و مواد مخدر، شهرت به فساد اخلاق، ابتلا به بیماری روانی، سوءاستفاده از کودک برای مشاغل ممنوع چون قاچاق، مداومت در ضرب و جرح کودک از موارد سلب حضانت می باشند.
بیشتر بدانید:
سلب حضانت مادر
اگر مادر در مدتی که حضانت بر عهده اش است شوهر کند یا مبتلا به جنون شود، حق حضانت از وی ساقط می شود. در این صورت نگهداری طفل با پدر خواهد بود.
جنون در صورتی زائل کننده حضانت است که مستقر باشد. یعنی چند بار اتفاق افتاده باشد. به صرف یکبار حالت دیوانگی، جنون مستقر نمی باشد. اگر مانع جنون برداشته شود دوباره می توان حضانت را برعهده گرفت. در صورتی که پدر دچار جنون شود نیز حضانت از وی سلب می شود.
چنانچه مادر شوهر کند و پدر فوت کرده باشد، حضانت با مادر است. اگر پیش از پایان هفت سالگی، مادر شوهر کند، حضانت به پدر واگذار می شود. در اینجا با تقاضای جد پدری یا دادستان (بنابر اعلام خویشاوندان طفل) از مادر سلب حضانت می شود.
پایان حضانت
حضانت با بلوغ پسر در پانزده سالگی و دختر در نه سالگی به پایان می رسد. پس از سن بلوغ، انتخاب اینکه با کدامیک از پدر یا مادر زندگی کند با خود فرزند است.
دعوی حضانت پس از سن بلوغ قابل رسیدگی قضایی نبوده و رد می شود. دادگاه فرض را بر این می گذارد که کودک بالغ می تواند در این مورد تصمیم بگیرد.
بیشتر بدانید:
دستور موقت در دعوی حضانت
پدر یا مادری که خواهان حضانت طفل هستند، می توانند قبل از دادخواست یا همزمان با آن درخواست دستور موقت نمایند. دادگاه با توجه به مصلحت و منفعت کودک، دستور موقت بر اجرای فوری حضانت صادر می کند. در این صورت خواهان دادخواست دستور موقت با پرداخت هزینه دادرسی غیر مالی تقدیم می کند.
مزایای دستور موقت عبارتست از سرعت در رسیدگی، عدم نیاز به تایید رئیس دادگستری، اعتبار شش‌ماهه دستور، امکان صدور مجدد دستور موقت به درخواست خواهان.
دستور موقت وقتی صادر می شود که به تشخيص دادگاه رسیدگی به دعوی حضانت فوریت داشته باشد. دادخواست دستور موقت حضانت به دادگاه محل اقامت طفل ارائه می شود.
اجرای حکم حضانت
پس از صدور حکم حضانت و قطعیت آن، خواهان درخواست اجرای حکم را از دادگاه بدوی می نماید. در اجرای احکام پرونده اجرایی تشکیل می شود. موارد محکومیت به حضانت و انجام آن به محکوم علیه ابلاع می شود که ظرف ده روز حکم را اجرا کند.
در اجرائیه دادگاه، علاوه بر ملزم نمودن محکوم علیه بر اجرای حکم، به هزینه هایی که خواهان نموده و در رای دادگاه قید شده نیز ملزم می شود.
آثار امتناع از حضانت
- هرکس که قانوناً عهده دار حضانت است از انجام آن خودداری کند، با تقاضای ذی نفع و به دستور دادگاه تا زمان اجرا، زندان می شود.
- هرکس مانع اجرای حکم حضانت دادگاه شود با تقاضای هر ذی نفع و به دستور دادگاه تا زمان اجرا، زندان می شود.
- هر کس از استرداد طفل به شخصی که حضانت بر عهده اش است امتناع کند در این مورد نیز با تقاضای هر ذینفعی و بنا به دستور دادگاه تا زمان استرداد، زندان می شود(ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده).
جرم خودداری از حضانت
پدر، مادر یا شخصی که به موجب قانون یا حکم دادگاه حضانت طفل بر عهده اش است، باید مطابق آن عمل کند. در صورت خودداری از آن، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی محکوم می شود.
به موجب این ماده، مجازات درجه هشت جزای نقدی معادل سه میلیون تومان می باشد. در صورت تکرار جرم به حداکثر مجازات محکوم می شود. ذینفع باید برای اعمال ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده در دادگاه کیفری شکایت ممانعت از حضانت اقامه کند.
بیشتر بدانید:
نظریات مشورتی
✔️ چنانچه زوجه ضمن سند رسمی طلاق، متقبل حضانت و نگهداری فرزند مشترک با هزینه شخصی خود شده باشد، نمی تواند به موجب دادخواست از خود سلب تکلیف نماید چنین درخواستی قابلیت پذیرش ندارد.(نظریه مشورتی ۲۷۵۹ – ۱۳۷۱/۴/۷ اداره حقوقی قوه قضائیه)
✔️ نظر به اینکه حضانت هم حق والدین است و هم تکلیف آنان هریک از والدین می توانند حضانت خود را با توافق به دیگری واگذار کند و این قرارداد که عقد می باشد وفق ماده ۱۰ قانون مدنی لازم الوفاست. مع ذلک اولا: طرفین می توانند به توافق آن را اقاله کنند. ثانیا: چنانچه یکی از والدین از آن عدول کند باید به دادگاه رجوع شود و مرجع قضایی مزبور با عنایت به اینکه در زمان رسیدگی تکلیف حضانت به عهده کیست و مصلحت طفل چگونه اقتضاء می کند نسبت به حضانت وی تصمیم مقتضی اتخاذ خواهد کرد.(نظریه مشورتی ۷/۶۶۶۴ – ۱۳۸۱/۷/۱۸ اداره حقوقی قوه قضائیه)
نمونه آرای قضائی
◇ حفظ ارتباط عاطفی میان خواهر و برادر و ادامه زندگی آنها در کنار یکدیگر، یکی از مصالحی است که قاضی می تواند بر اساس آن، حضانت کودک را پس از هفت سالگی به مادر واگذار کند.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۴۵۰۱۲۷۰ – ۱۳۹۳/۹/۴ شعبه ۴۵ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ اولویت حضانت تا هفت سالگی با مادر و پس از آن در صورت حدوث اختلاف با تشخيص دادگاه و در نظر گرفتن مصلحت کودک تعیین می شود. لذا صدور حکم به تفویض حضانت فرزند زیر ۷ سال به پدر بدون احراز عدم صلاحیت مادر و عدم رعایت مصلحت طفل صحیح نیست.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۴۷۰۱۱۹۹ – ۱۳۹۳/۷/۱۵ شعبه ۴۷ دادگاه تجدیدنظر تهران)
جهت دریافت مشاوره تخصصی در امور خانوادگی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۰۲۱۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی
نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است.
ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی
برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره – بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد.
ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی
اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا با دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.
ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی
در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.
ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی
هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آنها است از نگاهداری او امتناع کند در صورت امتناع یکی از ابوین حاکم باید به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقرباء و یا به تقاضای مدعی‌العموم نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا موثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.
ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی(اصلاحی ۱۳۷۶/۸/۱۱)
هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت
حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در‌معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند
به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی
را که برای حضانت طفل‌مقتضی بداند، اتخاذ کند.
موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:
1 – اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
2 – اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء.
3 – ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
4 – سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و
فحشاء، تکدی‌گری و قاچاق.
5 – تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
ماده ۱۱۷۵ قانون مدنی
طفل را نمیتوان از ابوین و یا از پدر و یا از مادری که حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانونی.
ماده ۷ قانون حمایت خانواده
دادگاه می‌تواند پیش از اتخاذ تصمیم در مورد اصل دعوی به درخواست یکی از طرفین در اموری از قبیل حضانت، نگهداری و ملاقات طفل و نفقه زن و محجور که تعیین تکلیف آنها فوریت دارد بدون اخذ تامین، دستور موقت صادر کند. این دستور بدون نیاز به تایید رئیس حوزه قضائی قابل اجراء است. چنانچه دادگاه ظرف شش ماه راجع به اصل دعوی اتخاذ تصمیم نکند، دستور صادرشده ملغی محسوب و از آن رفع اثر می‌شود، مگر آنکه دادگاه مطابق این ماده دوباره دستور موقت صادر کند.
ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده
ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده
هر کس از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن شود یا از استرداد طفل امتناع ورزد، حسب تقاضای ذینفع و به دستور دادگاه صادرکننده رای نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می‌شود.
ماده ۴۳ قانون حمایت خانواده
حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادستان، اعطای حضانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.
ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده
هرگاه مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و در صورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.
سوالات متداول
۱- در دعوی حضانت فرزند بالغ، خواهان چه کسی است؟
دعوی حضانت فرزند بالغ قابل استماع نمی باشد.
۲- اگر مادر قبل از هفت سالگی کودک ازدواج کند، حضانت با چه کسی است؟
اگر پدر زنده باشد با پدر است، اگر فوت شده باشد با مادر می ماند.
۳- آیا پدربزرگ طفل می تواند عهده دار حضانت شود؟
در صورت فوت پدر و مادر، حضانت با جد پدری طفل است.
۴- چه کسی می تواند عدم صلاحیت شخصی که حضانت را برعهده دارد را ثابت کند؟
هر یک از پدر، مادر، جد پدری، وصی، قیم می توانند عدم صلاحیت شخص را ثابت و درخواست سلب حضانت نمایند.
۵- اگر مادر متعهد به حضانت شده باشد، می تواند از آن عدول کند؟
مادر پس از سن هفت سالگی کودک می تواند از تعهد خود عدول کند.
۶- آیا دادگاه ضمن صدور گواهی عدم امکان سازش در مورد حضانت تصمیم می گیرد؟
دادگاه مکلف است به موجب ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده ضمن گواهی عدم امکان سازش در مورد حضانت فرزند یا فرزندان مشترک که به سن بلوغ نرسیده اند تصمیم مناسب اتخاذ کند.
