- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
جعل مادی و مفادی یا معنوی وسایل تحریف حقیقت در سند، نوشته و شیء محسوب می شوند. جعل عبارت است از عملیاتی که برای فریب دیگری استعمال می شود. به عبارت دیگر جعل قلب متقلبانه حقیقت در سند یا نوشته یا چیز دیگر است.
وقوع جعل مادی صرفاً با فعل مثبت و انجام عمل محقق می شود. اما جعل مفادی با ترک فعل هم امکانپذیر است.
در نوشته حاضر وکیل کیفری به طور کاربردی جعل مادی و مفادی، تعریف و وجوه افتراق آنها را بیان می کند.
همچنین شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
جعل چیست؟
فهرست مطالب
جعل عبارت است از عملیاتی که برای فریب دیگری استعمال می شود. به عبارت دیگر جعل قلب متقلبانه حقیقت در سند یا نوشته یا چیز دیگر است.
جعل مادی یا مفادی زمانی واقع می شود که به قصد اضرار به دیگری باشد. خواه ضرر بالقوه باشد یا بالفعل.
در صورت عدم وجود قصد ضرر، بزه جعل محقق نمی شود. بنابراین زمانی جعل محقق می شود که علاوه بر رکن مادی که عملیات قلب حقیقت است، رکن معنوی شامل سوءنیت و قصد اضرار به مالباخته نیز محرز گردد.
برای تحقق جرم جعل لازم است تحریف امضای مالباخته یا سایر عملیات جعل شبیه سازی شود. به گونه ای که هر فردی در شرایط عادی مشتبه و دچار اشتباه شود.
جعل مادی
جعل مادی عبارت است از ساختن سند، نوشته، مهر یا چیز دیگر که به واسطه عملیات مادی و فیزیکی آثاری از خود باقی بگذارد. به طوری که در مقایسه با سند اصیل دارای اختلافاتی در ظاهر، کلمات و عبارات باشد.
مصادیق جرم جعل مادی ذیل ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) بیان شده است.
ماده ۵۲۳: “جعل و تزویر عبارتند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا بکار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.”
بیشتر بدانید:
موارد مندرج در ماده ۵۲۳ به طور تمثیلی ذکر شده اند. بنابراین به موجب هرگونه عملیات مادی که بیان کننده تحریف و تزویر واقعیت به قصد تقلب باشد، جعل مادی محقق می شود.
عملیات جعل مادی
ساختن نوشته، مهر یا امضای اشخص رسمی یا غیررسمی، از این طریق جاعل با استفاده از نوشته یا سندی یا به تقلید از آن، نوشته یا سند دیگری به ضرر غیر می سازد.
تراشیدن که از مصادیق جعل مادی است زمانی به کار می رود که لااقل یک کلمه از متن یا عبارتی از بین برده شود. با این عمل معنای نوشته تغییر می کند برای این منظور از آلاتی مانند تیغ و چاقو استفاده می شود.
خراشیدن در این شیوه جزء یا حرفی از کلمه ای در سند یا نوشته محو می شود. این عمل نیز به وسیله یک جسم سخت یا نوک تیز صورت می گیرد. در جعل مادی خراشیدن و تراشیدن مفاد و مدلول نوشته دچار تغییر و دگرگونی می گردد. اما طوری صورت می پذیرد که اثری از خود برجای نمی گذارد. به این وسیله هر فردی دچار اشتباه می شود.
قلم بردن در این عملیات بدون اینکه کلمه یا رقمی اضافه یا کم شود، تغییر یا تبدیل حروف صورت می گیرد.
الحاق به موجب آن کلمه، حرف، جمله یا عبارتی به نوشته یا سند اضافه می شود. هر یک از مصادیق جعل مادی، نوعی الحاق محسوب می شوند.
امحاء از این طریق مرتکب مبادرت به محو کردن، پاک کردن یا از بین بردن بخشی از سند یا نوشته می نماید. این عمل وقتی جعل است که در بادی امر چنین به نظر برسد اساساً کلمه یا جمله امحاء شده وجود نداشته است.
سیاه کردن از این طریق کلمه، جمله یا حرفی به وسیله مرکب یا جوهر و امثال آن سیاه و ناخوانا شود. در این نوع جعل، بعض نوشته یا سند اصلاً خوانا و قابل استفاده نیست. چنانچه همه سند یا نوشته سیاه و ناخوانا شود، فعل واقع شده جعل نبوده و جرم اتلاف سند واقع شده است.
الصاق در این شیوه جعل مادی بخش های مجزایی از دو یا چند نوشته که دارای ارتباط موضوعی بوده به یکدیگر منضم می شوند. در نتیجه سند یا نوشته جامع و واحدی تشکیل می گردد. بخش های الصاق شده، مجموعه کلمات یا عبارات چند نوشته یا سند است که از این طریق به جزء یا کل نوشته دیگری چسبیده می شوند.
بیشتر بدانید:
اثبات یعنی به وسیله مداد یا کاغذ کاربن، کلمه یا جمله یا جملاتی از نوشته یا سندی که ناخواناست خوانا شود.
تقدم یا تاخر تاریخ سند یا نوشته از مصادیق دیگر جعل مادی است. اما چنانچه این فعل همزمان با تنظیم سند صورت بگیرد جعل مفادی رخ داده است. در این روش، جعل مادی به واسطه تقدم یا تاخر تاریخ نوشته یا سند محقق می شود.
جعل مفادی یا معنوی
جعل مفادی یا معنوی عبارت است از اینکه جاعل هیچ گونه تحریف و تغییر فیزیکی در سند و نوشته صورت نمی دهد. لکن به هنگام تنظیم و تحریر سند، ابتدا حقیقت امر را به قصد تقلب و ضرر به غیر در ذهن خود قلب می نماید. سپس مراتب را با همان کیفیت ذهنی در سند منعکس میکند.
برای مثال، سردفتر اسناد رسمی در تنظیم سند انتقال ملک و حقابه، به جای نوشتن عبارت “از ابتدای خرداد به مدت شش ماه حقابه تعلق می گیرد” بنویسد “فقط در فصل تابستان حقابه تعلق می گیرد”.
عنصر قانونی جرم جعل مفادی
ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) درمورد جعل مفادی بیان می کند: “هر یک از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضائی و مأمورین به خدمات عمومی که در تحریر نوشته ها و قراردادهای راجع به وظایفشان مرتکب جعل و تزویر شوند اعم از این که موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند یا گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی، مهر یا تقریرات یکی از طرفین را تحریف کنند یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل یا چیزی را که بدان اقرار نشده است اقرار شده جلوه دهند علاوه بر مجازات های اداری و جبران خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا 50/000/000 تا 250/000/00 ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.”
بیشتر بدانید:
شروط تحقق جعل مفادی
شرایط تحقق جعل مفادی یا معنوی عبارتند از:
▪︎ صرفاً توسط کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضائی و مأمورین خدمات عمومی صورت می پذیرد. بنابراین اگر فردی غیر دولتی عملیات ماده ۵۳۴ را مرتکب شود، تحت این عنوان مجازات نمی شود.
▪︎ در تحریر نوشته و قراردادهای راجع به وظایف اداری این افراد محقق شود. پس اگر در مورد نوشته و اسناد خارج از وظایف شغلی، سند تحریف شود، جعل مفادی رخ نداده است.
▪︎ موضوع و مضمون سند به قصد تقلب و ورود ضرر به دیگری، منقلب و دگرگون شود. خواه ضرر بالقوه باشد یا بالفعل.
▪︎ در نوشته و سند، موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند؛ یا
▪︎ گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی را تحریف کنند؛ یا
▪︎ مهر یا تقریرات یکی از طرفین را تحریف کنند؛ یا
▪︎ امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل جلوه دهند؛ یا
▪︎ چیزی را که بدان اقرار نشده است اقرار شده جلوه دهند.
تفاوت جعل مادی و مفادی
۱- ارتکاب جعل مادی پس از تنظیم سند یا نوشته صورت می گیرد. در حالی که جعل مفادی همزمان و در حین تنظیم سند رسمی واقع می شود.
۲- در جعل مادی به واسطه عملیات مادی و فیزیکی آثار خارجی در سند یا نوشته ظاهر می شود. در جعل مفادی یا معنوی هیچ تغییری در جسم و ماده سند روی نمی دهد.
بیشتر بدانید:
۳- قلب حقیقت در جعل مادی در شکل سند یا نوشته صورت می گیرد. اما در جعل مفادی با تغییر در معنا و مفهوم سند واقع می شود.
۴- جعل مادی در سند عادی و رسمی و توسط هر فردی امکانپذیر است. اما جعل مفادی در سند رسمی واقع شده و مرتکب آن مأمور رسمی و دولتی است.
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- در چه صورت دادگاه به سند رسمی توجه نمی کند؟
محاکم قضایی می بایست طبق مفاد و مضمون اسناد رسمی عمل کنند مگر اینکه جعلیت سند رسمی به موجب حکم محکمه ثابت شده باشد.
۲- نحوه تشخیص سند اصیل با جعلی چگونه است؟
برای تشخیص اصالت سند، دادگاه موضوع را به کارشناس خط و امضا جهت استکتاب ارجاع می دهد.
۳- مرور زمان شکایت جعل مادی و مفادی چقدر است؟
مرور زمان شکایت جعل مادی در اسناد عادی یکسال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم است. در مورد جعل مفادی هفت سال از تاریخ تحقق عملیات جعل می باشد.
