- ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی – تحلیل ماده - 2023-11-13
- نمونه لایحه دفاعیه مطالبه حساب دوران وکالت - 2023-11-13
- نمونه دادخواست مطالبه سفته سفید امضاء - 2023-11-13
لایحه دفاعیه یکی از مهمترین اوراق پرونده است که تنظیم‌کننده آن با دقت و اشراف به ابعاد موضوع پرونده و مقررات اقدام به آن می‌نماید. دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی با جمعی از وکلای مجرب و متخصص در موضوعات مختلف حقوقی و با تسلط بر قوانین و رویه محاکم حقوقی و کیفری لوایح حقوقی را با رعایت اصول و نگارش تنظیم می نماید.
لایحه دفاعیه چیست؟
فهرست مطالب
دفاع طرفین دعوی به طور مکتوب در پرونده لایحه دفاعیه نام دارد. لایحه یکی از اوراق قضایی است که با توجه به شرایط پرونده و در زمان خود می‌بایست ثبت و ضمیمه گردد. سابقاً لوایح دفاعیه به طور فیزیکی و مستقیم به دفتر دادگاه ارائه و ثبت میشد. اما در حال حاضر صرفاً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضائی حسب مورد به دادسرا، دادگاه کیفری یا حقوقی یا محاکم عالی ارسال می‌گردد.
در بسیاری مواقع، طرفین پرونده درطول رسیدگی لازم می بینند دفاعیات خود را به طور مکتوب به دادگاه ارائه نمایند. در این صورت باید در قالب لایحه این کار را انجام دهند. تنظیم لایحه با توجه به مسیری که در پرونده طی شده و دلایلی که وجود دارد امری مهم تلقی می شود. وکیل متخصص و حرفه ای با داشتن سالها تجربه وکالت و تسلط بر قوانین و آنچه در محاکم می گذرد، با توجه به محتویات پرونده لایحه دفاعیه را تنظیم می کند.
ثبت لایحه دفاعیه
پس از تنظیم لایحه دفاعیه چه در دادگاه حقوقی و چه کیفری و چه در دادسرا نوبت به ثبت آن می‌رسد. هم اکنون در سامانه عدل ایران گزینه‌ای تعریف شده بنام “ثبت من” که از این طریق طرفین پرونده می‌توانند لوایح خود را ثبت و به شعبه دادگاه ارسال نمایند. مواردی که در این قسمت هنوز پیش‌بینی نشده است الزاماً از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت و ارسال می‌شوند. لایحه دفاعیه نوشته‌ای است که در طول رسیدگی محاکم حقوقی و کیفری یا در اعتراض یه قرار یا حکم به دادگاه ارائه می‌گردد. لایحه ممکن است یکبار یا بارها با توجه به ضرورت امر ثبت شود. در موارد لزوم و تا آنجا که شرایط پرونده ایجاب کند می‌توان دفاعیات خود را ارائه نمود.
بیشتر بدانید:
اصول لایحه‌نویسی
در تنظیم لایحه دفاعیه باید شیوه و اصول آن رعایت شود.
اول – لایحه خطاب به قاضی رسیدگی‌کننده به پرونده نوشته می‌شود. ممکن است قاضی دادگاه کیفری یا حقوقی یا بازپرس و یا دادیار در دادسرا باشد.
دوم – موضوع لایحه، دفاع در وقت رسیدگی است یا اعتراض به نظریه کارشناس یا اعتراض به رای یا در پاسخ به لایحه طرف مقابل و سایر موارد ذکر می‌شود.
سوم – ذکر شماره بایگانی پرونده که عددی هفت رقمی بوده و در ابتدای ورود پرونده به شعبه کلاسه و ثبت می‌شود.
چهارم – شرح بیان مطالب است که باید به طور مکتوب مستدل به اصول حقوقی و مستند به مواد قانونی نوشته شود. لایحه برگه‌ای است که هر زمان توسط مقام رسیدگی‌کننده یا طرف مقابل و یا هر شخص ذینفع قابل استناد می‌باشد. لذا نگارش آن مستلزم تسلط به قوانین و رویه دادگاه‌ها است.
بیشتر بدانید:
لایحه دفاعیه وقت رسیدگی
هر یک از طرفین پرونده می تواند برای آمادگی هر چه بیشتر در جلسه رسیدگی دادگاه حقوقی یا کیفری لایحه ارائه دهد. برای تنظیم لایحه دفاعیه باید دلایلی که در پرونده و به نفع وی است قبلاً مورد بررسی و مطابقت با قوانین واقع شود. هر یک از خواهان و خوانده هر زمان ضرورت ایجاب کند اقدام به ثبت لایحه دفاعیه می‌نماید.
در موارد حقوقی اگر تنظیم لایحه دفاعیه توسط خواهان پرونده صورت بگیرد با توجه به دادخواست و خواسته دعوی و مدارک و ضمائم پرونده و دفاعیات طرف مقابل تنظیم می‌گردد. چنانچه توسط خوانده دعوی است باید توجه شود نسبت به دادخواست و نحوه اقامه دعوی خواهان ایراد شکلی گرفته شود تا از این طریق و بدون ورود دادگاه در ماهیت دعوی و کش و قوس‌های آن، دعوی خواهان رد شود.
در موارد کیفری نیز هر یک از طرفین با توجه به ادله خود و طرف مقابل دفاعیات لازم را ارائه می‌نمایند. هر یک این موارد نیازمند بررسی شیوه و اصول نگارش و اصحاب دعوی حقوقی یا کیفری می‌باشد. معمولاً لایحه وقت رسیدگی یک تا سه روز قبل از روز رسیدگی ثبت و به دادگاه ارسال می‌گردد.
لایحه دفاعیه بعد از وقت رسیدگی
گاهی، پس از وقت رسیدگی شرایطی پیش می‌آید که لازم است پس از تنظیم لایحه دفاعیه آن را در پرونده ضمیمه نمود مانند وصول نظریه کارشناس رسمی دادگستری که نسبت به آن اعتراض شده باشد یا در پاسخ به دفاعیات طرف مقابل لازم باشد لایحه تنظیم شود. دلایل اعتراض به نظریه کارشناس باید مستدل به دادگاه ارائه شود. این امر نیازمند لایحه‌ای قانونی جهت اقناع دادگاه برای پذیرش اعتراض می‌باشد. همچنین زمانی که طرف مقابل اسناد و دلایلی به دادگاه ابراز می‌کند، لایحه دفاعیه در پاسخ به اظهارات و ادله طرف مقابل تنظیم می‌شود.
لایحه اعتراض به نظریه کارشناس
در برخی دعاوی جهت فصل خصومت و به دلیل فنی بودن موضوع، ارجاع اختلاف به کارشناس رسمی دادگستری امری اجتناب‌ناپذیر است. برای مثال، دعوی اجرت‌المثل ایام تصرف ملک، تشخیص اصالت خط و امضا یا تاریخ سند، محاسبه ارزش روز ملک و بسیاری دعاوی دیگر که بدون نظر کارشناس قابل تصمیم گیری نمی‌باشند. در این موارد و مشابه آن، خواهان ضمن دادخواست، ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری را تقاضا می‌کند. در پاره‌ای مواقع، دادگاه راساً و به تشخیص خود و بدون تقاضای طرفین پرونده، موضوع را به کارشناس ارجاع می‌دهد.
بیشتر بدانید:
پس از انجام کارشناسی یکنفره، سه نفره و…، نظریه از سوی دفتر دادگاه به طرفین پرونده ابلاغ می‌شود تا ظرف هفت روز اگر اعتراضی دارند اقدام به تنظیم لایحه دفاعیه نموده و ثبت نمایند. معترض و کسی که نظریه به زیان وی صادر شده می‌بایست ظرف این مدت، به موجب لایحه اعتراضیه دفاعیات خود را نسبت به نظریه اعلامی با استدلال حقوقی و با استناد به مواد قانونی و شرایط پرونده بیان نماید.
دادگاه با توجه به لایحه دفاعیه که اصول نگارش ضمن آن رعایت شده، تصمیم می‌گیرد اعتراض را قبول کند و دعوی را به هیئت کارشناسی ارجاع دهد و یا بر اساس نظریه کارشناسی اقدام به صدور رای نماید.
در تنظیم لایحه کیفری می‌بایست شیوه و اصول نگارش رعایت گردد. یکی از مهمترین دعاوی که نیاز به اظهارنظر کارشناس دارد، شکایت جعل و استفاده از سند مجعول است. شاکی ضمن شکایت درخواست ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری یا اداره تشخیص هویت جهت تشخص جعلی بودن سند، نوشته، امضا یا اثر انگشت می‌نماید.
همچنین در موارد دیگری که حسب مورد دادسرا یا دادگاه کیفری کسب نظریه کارشناس را برای اتخاذ تصمیم ضروری می‌داند. بنابراین تنظیم لایحه دفاعیه در اعتراض به نظر کارشناس یکنفره یا هیئت کارشناسی، حائز اهمیت بوده و در پیشبرد دعوی و رای صادره تاثیر بسزائی دارد.
لایحه اعتراض به رای
دعاوی حقوقی
رای صادره حقوقی قابل تجدیدنظر و گاهاً قابل فرجام‌خواهی است. چنانچه رای از سوی دادگاه عمومی حقوقی یا دادگاه صلح صادر شده باشد طبق بندهای ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی، ظرف بیست روز قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان می‌باشد. برخی دعاوی مانند اصل طلاق، اصل نکاح، نسب و حجر علاوه بر امکان تجدیدنظر، ظرف بیست روز قابل فرجام خواهی نیز می‌باشند.
در هر یک از این موارد، کسی که به موجب رای صادره حقی از وی زائل شده اقدام به تنظیم لایحه دفاعیه مستدل و مستند به مواد قانونی می‌نماید. لایحه اعتراض به رای در برگیرنده ایرادات شکلی و ماهوی نسبت به دادنامه صادره و ایراد بر رسیدگی دادگاه قبلی می‌باشد. در دعاوی حقوقی اصولاً رسیدگی شامل دو مرحله بدوی و تجدیدنظر می‌باشد مگر مواردی که قابل فرجام خواهی نیز باشند.
نگارش لایحه در دعاوی کیفری
رسیدگی به دعاوی کیفری اصولاً در سه مرحله دادسرا، دادگاه کیفری ۲ (دادگاه عمومی) و دادگاه تجدیدنظر استان می‌باشد. جرمی که رسیدگی اولیه آن دادگاه کیفری استان است دو مرحله‌ای بوده و مرجع تجدید نظر آن دیوان عالی کشور می‌باشد. قرار منع تعقیب، موقوفی تعقیب، اناطه، ضبط وثیقه و سایر قرارهای دادسرا ظرف ده روز به موجب لایحه دفاعیه قابل اعتراض هستند.
رای دادگاه کیفری و در مواردی رای دادگاه تجدیدنظر ظرف بیست روز قابل اعتراض است تا در مرجع بالاتر مجدداً به موضوع رسیدگی شود. باید توجه نمود در تمام این موارد محتوای لایحه دفاعیه و شیوه و اصول نگارش از جهت اقناع قضات صادر‌کننده رای نقشی تعیین‌کننده ایفا می‌کند.
بیشتر بدانید:
لایحه تجدیدنظرخواهی حقوقی
چنانچه رای بدوی صادر شود و تمام یا قسمتی از آن به ضرر یکی از طرفین باشد، می تواند در مهلت بیست روز از تاریخ ابلاغ در سامانه ثنا اقدام به تنظیم لایحه دفاعیه نماید. لایحه تجدیدنظر خواهی باید به استناد ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی تنظیم گردد. در بسیاری موارد دیده شده محاکم تجدیدنظر چون تجدیدنظرخواه یا وکیل وی به این ماده استناد ننموده اند فقط به این دلیل اعتراض را رد نموده اند. علاوه بر استناد به یکی از موارد ماده مزبور، تنظیم لایحه دفاعیه بایستی مستدل، مستند و جامع باشد. در غیر این صورت اعتراض نتیجه مطلوبی در بر نخواهد داشت.
بیشتر بدانید:
چنانچه ایرادات شکلی نسبت به رسیدگی اولیه باشد، آن موارد در زمان تنظیم لایحه دفاعیه ذکر می شوند. سپس سراغ ایرادات و دفاعیات ماهوی باید رفت. در صورت وجود ایراد، دادگاه تجدیدنظر حسب مورد قرار عدم استماع دعوی یا قرار رد دعوی صادر می کند. در این صورت رای صادره اعتبار امر مختومه را نخواهد داشت و خواهان مجدداً می تواند پس از رفع ایراد دادگاه، دعوی را اقامه نماید. اگر حکم به بطلان دعوا یا حکم بر محکومیت خوانده صادر شود، رای صادره اعتبار امر مختومه داشته و قابل شکایت مجدد نخواهد بود.
لایحه تجدیدنظرخواهی کیفری
در دعاوی کیفری، علاوه بر لوایح تقدیمی در طول دادرسی شامل اعتراض به قرارهای دادسرا چون منع تعقیب، موقوفی تعقیب، قرار اناطه و… می‌باشد. لایحه در مورد هر یک از این موارد، با توجه به محتویات پرونده و دلایل و قرائنی که به آنها توجه نشده، اقرار صریح یا ضمنی طرف مقابل و سایر موارد نوشته می‌شود. با صدور رای از سوی دادگاه کیفری ۲، محکوم‌علیه در مورد رای محکومیت یا شاکی در مورد رای برائت متهم، پس از تنظیم لایحه دفاعیه جهت ارسال به مرجع تجدیدنظر، ثبت می‌گردد.
بیشتر بدانید:
در لایحه علاوه بر استناد به بندهای ماده ۴۳۴ قانون آیین دادرسی کیفری باید نسبت به نواقص دادرسی اولیه و ادله ارائه شده و سایر موارد استناد نمود. اگر محکوم‌علیه معترض است باید در کنار دفاعیات ماهوی، به تفسیر مضیق قوانین جزا به نفع متهم و عدم تفسیر موسع این قوانین استناد نماید.
لایحه فرجام‌خواهی حقوقی
برخی دعاوی علاوه بر امکان تجدیدنظرخواهی ظرف بیست روز قابل فرجام خواهی نیز می‌باشند. در این صورت بایستی اقدام به تنظیم لایحه دفاعیه نمود. رسیدگی به فرجام خواهی در دیوان عالی کشور به صورت شکلی صورت می‌گیرد. اگر دفاعیات موجه باشند دیوان پرونده را حسب مورد به دادگاه رسیدگی‌کننده و یا دادگاه صالح ارجاع می‌نماید.
در لایحه فرجام خواهی باید دقت شود تمام ایراداتی که در مراجع قبلی رسیدگی وجود دارند ذکر گردد و هیچ موردی مغفول و پوشیده نماند. ایرادات بایستی مستدل و مستند به قوانین و ادله موجود در پرونده باشند. مواردی که به موجب آنها رای صادره در دیوان نقض می‌شود در ماده ۳۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی در ۵ بند ذکر شده است. فرجام‌خواه به استناد هر یک از این موارد اقدام به تنظیم لایحه دفاعیه می‌نماید. از ریاست و مستشاران دیوان عالی کشور درخواست رسیدگی مجدد و نقض کل رای یا قسمتی که به ضرر وی است را می‌نماید.
بیشتر بدانید:
لایحه فرجام‌خواهی کیفری
شاکی یا محکوم‌علیه که رای کیفری به ضرر وی صادر شده می‌تواند به استناد هر یک از بندهای ماده ۴۶۴ قانون آیین دادرسی کیفری از رای صادره فرجام خواهی کند. رسیدگی به اعتراض فرجام خواه توسط یکی از شعبات دیوان عالی کشور صورت می پذیرد. جرمی که رسیدگی اولیه آن در صلاحیت دادگاه کیفری استان است مرجع تجدیدنظر آن، دیوان عالی کشور می‌باشد.
تنظیم لایحه دفاعیه فرجام خواهی کیفری باید با توجه به اصول رسیدگی به اتهام، قوانین کیفری با رعایت تفسیر مضیق و محدود مقررات به نفع متهم، ادله موجود در پرونده که به نفع فرجام‌خواه است و پررنگ نمودن آنها، عنوان نمودن ایرادات رسیدگی و سایر موارد صورت پذیرد.
بیشتر بدانید:
لایحه دفاعیه اعاده دادرسی
اعاده دادرسی یکی از طرق فوق‌العاده اعتراض نسبت به آرای محاکم محسوب می‌شود. زمانی شخص می‌تواند درخواست اعاده دادرسی کند که حکم قطعی محکومیت بر علیه وی صادر شده باشد. اعاده دادرسی حقوقی به موجب تحقق یکی از بندهای ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی، اعاده دادرسی نسبت به حکم کیفری طبق ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری قابل اعتراض است. این موارد اعاده دادرسی عادی می‌باشند که فقط نسبت به حکم قطعی قابل اعمال است.
اعاده دادرسی فوق‌العاده طبق ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری، با درخواست از رئیس قوه قضائیه پس از احراز خلاف بین شرع بودن رای تجویز شده است. آراء صادره اعم از حکم یا قرار(دادگاه ها، دادسراها و شوراهای حل اختلاف) قابل اعاده دادرسی فوق العاده می‌باشند.
بیشتر بدانید:
کلام آخر
تنظیم لایحه دفاعیه در طول رسیدگی و قبل از صدور رای یا بعد از آن از سوی هر یک از طرفین پرونده امری اجتناب‌ناپذیر است. لایحه تحت عناوین مختلف نظیر اعتراض به نظریه کارشناس، لایحه ایرادات شکلی و ماهوی، رد دلایل طرف مقابل، لایحه تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی تقدیم می‌گردد. تنظیم لایحه دفاعیه با اصول و شیوه نگارش صحیح و با استناد به مواد قانونی توسط وکیل متخصص و کاردان در پیشبرد پرونده در مسیر مطلوب موثر خواهد بود. جهت تنظیم لایحه دفاعیه با شماره‌های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- آیا عدم رعایت اصول رسیدگی از جهات تجدیدنظرخواهی است؟
طبق بند ه ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی، عدم رعایت اصول دادرسی از جهات تجدیدنظرخواهی محسوب می‌شود.
۲- مرجع رسیدگی به اعتراض قرار رد دفتر دادگاه کجاست؟
در همان دادگاه بدوی به اعتراض رسیدگی می‌شود و به موجب لایحه است.
۳- لایحه شامل چه قسمت‌هایی است؟
یک لایحه دفاعیه صحیح شامل مقدمه، ایرادات شکلی و ماهوی دادرسی قبلی، نتیجه‌گیری و درخواست نهایی می‌باشد.