انفساخ قرارداد و تایید آن از سوی دادگاه

 

انفساخ قرارداد یکی از موارد انحلال و خاتمه عقد است که نیاز به تایید دادگاه دارد. طرفین ضمن معامله می توانند توافق کنند در صوت عدم انجام تعهد در زمان معین، قرارداد منفسخ گردد.

این نوع انحلال به طور قهری صورت می گیرد. با توجه به توافق قبلی طرفین، از زمان عدم انجام تعهد انفساخ محقق شده و عقد خود به خود منحل می شود.

در این نوشته، وکیل امور قراردادها به طور کاربردی، به موارد انفساخ قرارداد، شرایط آن طبق قانون و رویه حاکم بر دادگاه‌های حقوقی پرداخته است.

ضمن اینکه شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.

انفساخ چیست؟

انفساخ قرارداد یکی از موارد انحلال و خاتمه عقد است که نیاز به تایید دادگاه دارد. طرفین ضمن معامله می توانند توافق کنند در صوت عدم انجام تعهد در زمان معین، قرارداد منفسخ گردد.

گاهی اوقات، طرفین ضمن قرارداد شرط می کنند، چنانچه امری احتمالی (نه قطعی) در آینده واقع شود قرارداد خود به خود و به طور قهری خاتمه یابد به این نوع انحلال قرارداد، انفساخ می گویند.

به شرط ضمن عقد که منجر به انفساخ قرارداد می شود، شرط فاسخ گفته می شود.

مراحل دعوی تایید انفساخ

پس از وقوع انفساخ، ذینفع باید دعوای تایید انفساخ را در دادگاه حقوقی صالح مطرح کند. آثار انحلال عقد از تاریخ قطعیت حکم در روابط طرفین ایجاد می شود.

بنابراین تا قبل از قطعیت حکم، مبیع از سوی فروشنده قابل انتقال نخواهد بود.

• دادگاه حقوقی محل ملک به دعوی رسیدگی می کند.
• دعوی مالی است. هزینه دادرسی معادل ۳/۵ درصد ارزش منطقه ای ملک محاسبه و پرداخت می گردد.
• خواهان همزمات با دادخواست انفساخ استرداد ثمن یا مبیع را در ستون خواسته قید می کند.
• حکم انفساخ حکمی اعلامی است. دادگاه ضمن رای، انفساخ قرارداد را به خوانده اعلام می کند. رأیی که به صورت اعلامی صادر می شود نیازی به درخواست اجرای حکم و صدور اجرائیه ندارد.

شرط فاسخ به چه معناست؟

شرط فاسخ عبارت است از اینکه طرفین ضمن قرارداد شرط کنند در صورت عدم انجام تعهد در موعد مشخص، قرارداد خود به خود منحل و منفسخ شود.

برای مثال، در عقد بیع شرط شود چنانچه هر یک از چک های خریدار منجر به صدور گواهی عدم پرداخت شود از آن تاریخ قرارداد منفسخ است.

بیشتر بدانید:

موارد انحلال و خاتمه قرارداد کدامند؟

شرط فاسخ به واقعه ای احتمالی نه قطعی در آینده گفته می شود. چنانچه موضوع شرط قطعی باشد در اینجا دیگر شرط فاسخ نیست.

در این نوع انحلال با توافق طرفین تاریخ دقیق وقوع شرط مشخص می شود.‌ در صورت عدم ایفای تعهد در زمان مقرر قرارداد خود به خود منحل می شود.

آثار شرط فاسخ

آثار شرط فاسخ نسبت به آینده است و از زمان آن زمان ایجاد می شود. شرط فاسخ قابل بازگشت به قبل از وقوع شرط نیست.

بنابراین از زمان انفساخ عقد، مبیع و ثمن باید به مالکین قبلی هر یک باز گردد. مبیع به فروشنده و ثمن به خریدار مسترد می شود.

اثر شرط فاسخ مانند فسخ است و مانند بطلان اثر قهقرایی ندارند. فسخ به انحلال قرارداد با اراده یک طرف قرارداد گفته می شود. اثر فسخ و انفساخ هر دو از زمان وقوع فسخ یا انفساخ ایجاد می شود.

بیشتر بدانید:

روش های فسخ قرارداد- تایید فسخ به وسیله دادگاه

انواع انفساخ

۱- انفساخ قانونی که به موجب حکم قانون ایجاد می شود. در اینجا توافق طرفین در تحقق یا عدم تحقق آن تاثیری نخواهد داشت.

۲- انفساخ قراردادی که به موجب توافق طرفین ضمن عقد ایجاد می شود.

انفساخ قانونی

▪︎ تلف مبیع قبل از قبض و تحویل به مشتری موضوع ماده ۳۸۷ قانون مدنی که به آن ضمان معاوضی گفته می شود موجب انفساخ عقد است.

به موجب این ماده، علیرغم اینکه فروشنده کوتاهی و قصوری در محافظت و نگهداری از مبیع ننموده، با این حال مبیع تلف شده است. در این صورت قرارداد به حکم قانون منفسخ می شود. بایع می بایست ثمن را به خریدار مسترد نماید.

▪︎ در صورت تلف عین مستاجره در ضمن عقد اجاره (ماده ۴۸۳ قانون مدنی). تلف به معنی از بین رفتن عین مستاجره به واسطه حوادث قهری و طبیعی است.

همچنین تلف شامل مواردی که موجر یا شخص دیگری سبب از بین رفتن عین مستاجره شود نیز می شود. در صورت تلف مورد اجاره در حین عقد، نسبت به مقدار تلف شده عقد منفسخ می شود.

▪︎ در صورت تلف موضوع حق انتفاع (ماده ۵۱ قانون مدنی). حق انتفاع حقی است که به موجب آن مالک به دیگری اجازه دهد از عین مالش به طور مجانی استفاده کند بدون اینکه اصل مال از بین برود. در صورت تلف شدن مال موضوع عقد انتفاع، عقد منفسخ می شود.

▪︎ در عقود جایز که با فوت، جنون یا سفاهت هر یک از طرفین عقد منفسخ و منحل می گردد (ماده ۹۵۴ قانون مدنی).

انفساخ قراردادی

انفساخ قراردادی از موارد انحلال قرارداد به موجب تراضی طرفین است. به عبارتی طرفین در زمان معامله توافق می کنند در صورت عدم انجام تعهد در تاریخ مشخص در آینده، عقد خود به خود و به طور قهری منحل شود. انفساخ در قرارداد صحیح جریان دارد.

انفساخ قرارداد به دلیل عدم پرداخت ثمن

معمولاً طرفین ضمن عقد بیع توافق می کنند با توجه به تعیین مواعد پرداخت ثمن به موجب چک، در صورت عدم پرداخت هر یک از چکها در موعد تعیین شده، قرارداد منفسخ شود.

بیشتر بدانید:

چک – مزایا و راههای مطالبه چک

در این صورت:

۱- دادگاه وقوع قرارداد صحیح بین طرفین را بررسی و آن را احراز می کند.

۲- شرط فاسخ مورد توافق طرفین را احراز می کند. ۳- پس از دو مورد مذکور، با توجه به عدم پرداخت ثمن یا صدور گواهی عدم پرداخت در سررسید چک، حکم انفساخ قرارداد صادر می گردد.

خواه چک نزد فروشنده باقی مانده باشد خواه قبل از تحقق شرط فاسخ و صدور گواهی عدم پرداخت به شخص ثالث منتقل شده باشد. در هر صورت با وقوع شرط‌ قرارداد منفسخ و منحل می شود.

اسقاط شرط انفساخ قرارداد

مشروط له ( کسی که شرط به نفعش شده است) می تواند قبل از وقوع شرط، آن را ساقط کند. به دلیل اينکه به محض وقوع شرط، قرارداد منفسخ می شود.

لذا دیگر مجالی برای اسقاط شرط باقی نمی ماند. از این رو اسقاط حق می بایست‌ قبل از وقوع شرط انفساخ صورت پذیرد.

بیشتر بدانید:

اسقاط خیارات در قرارداد

نظریه مشورتی

نظریه مشورتی شماره ۷/۹۶/۹۹۲ مورخ ۱۳۹۶/۶/۱ اداره حقوقی قوه قضائیه:

“فرض مورد استعلام که در قرارداد شرط شده است، چناتچه چکی که بابت ثمن داده شده است در سررسید وصول نگردد معامله فسخ می شود، از مصادیق شرط فاسخ است که به محض تحقق مشروط به، معامله قهراً منفسخ می گردد. بنابراین شرط مذکور نه خیار شرط می باشد و نه خیار تخلف از شرط بلکه این شرط دارای ماهیتی مستقل و جداگانه است که با توجه به ماده ۱۰ قانو مدنی (اصل حاکمیت اراده) بر روابط طرفین حاکم و نافذ می باشد. توضیح اینکه در مورد خیار، فسخ معامله منوط به اراده و انشای عمل حقوقی از طرف مشروط له می باشد. در شرط فاسخ، طرفین قرارداد آن را منوط به محقق شدن امری می نمایند که به محض تحقق آن امر، بدون نیاز به انشای ذی حق عقد منفسخ می شود.”

کلام آخر

یکی از راه های انحلال قرارداد انفساخ است. طرفین می توانند با قراردادن شرط ضمن عقد توافق کنند چنانچه امری احتمالی و در تاریخ مشخص در آینده محقق شود، قرارداد به طور قهری منفسخ شده و خاتمه یابد.

در این صورت عقد از زمان معامله تا وقوع انفساخ صحیح است. آثار انفساخ شامل استرداد مبیع و ثمن از تاریخ تحقق آن ایجاد می شود.

نمونه آرای قضایی

◇ تاثیر شرط فاسخ، مستلزم اعمال اراده و اعلام آن از سوی مشروط له نیست بلکه به محض حصول جزء شرط، جزای آن هم قهراً محقق می شود.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۲۰۰۷۶۳ – ۹۳/۶/۲۹ شعبه ۱۲ دادگاه تجدیدنظر تهران)
◇ اگر در قرارداد بیع، شرط انفساخ بیع در صورت عدم پرداخت ثمن پیش‌بینی شده باشد و بخشی از ثمن بموقع پرداخت نشود اما بایع تا مدت طولانی در ارائه چک های ثمن به بانک تاخیر کند نمی تواند با تمسک به عدم پرداخت ثمن، درصدد اعلام انفساخ برآيد.
(دادنامه ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۱۳۰۱۲۷۵ – ۹۳/۹/۲ شعبه ۱۳ دادگاه تجدیدنظر تهران)

 

جهت دریافت مشاوره تخصصی در امور مطالبات قراردادی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۰۲۱۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.

سوالات متداول

۱- عقد جایز چگونه منفسخ می شود؟

عقد جایز با فوت یا حجر هر یک از طرفین منحل می شود.

۲- آیا امری که وقوع آن در آینده قطعی است را می توان شرط انفساخ قرار داد؟

شرط فاسخ ضمن عقد باید محتمل باشد نه قطعی.

۳- آیا قراردادی که قهراً منحل شده نیاز به حکم دادگاه دارد؟

تایید انفساخ قرارداد باید به موجب حکم قطعی دادگاه اعلام شود.

۴- وضعیت معامله از انعقاد تا وقوع شرط فاسخ چگونه است؟

معامله تا آن زمان صحیح و آثار انفساخ به گذشته سرایت نمی کند.

۵- آیا نیازی به ارسال اظهارنامه می باشد؟

در حالت کلی نیازی به ارسال اظهارنامه نمی باشد. اما با توجه به اینکه از تاریخ تحقق شرط انفساخ تا تایید آن ممکن است نقل و انتقالاتی نسبت به عوضین صورت بگیرد. اظهارنامه مبنی برانحلال قرارداد به طرف مقابل ارسال می گردد.