- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
جهیزیه اسباب و اثاثیه منزل مشترک است که در شروع زندگی توسط خانواده دختر طبق عرف خریداری و به منزل زوج آورده می‌شود. جهیزیه در قانون ایران تعریف نشده است. آوردن جهاز نوعی حق انتفاع برای مرد در استفاده از آن ایجاد می‌کند بدون اینکه مرد مالک وسایل شود. انتفاع بدین معناست که شخصی از مال دیگری استفاده مجانی کند بدون اینکه اصل مال از بین برود مانند حق انتفاع از خانه. در این مقاله وکیل خانواده به طور کاربردی در مورد استرداد جهیزیه زوجه و شرایط آن می‌گوید.
جهیزیه و مالکیت زن بر آن
فهرست مطالب
جهیزیه اسباب و اثاثیه منزل مشترک است که در شروع زندگی توسط خانواده دختر طبق عرف خریداری و به منزل زوج آورده می‌شود. با بردن جهیزیه به منزل مشترک، زن این اجازه را می دهد که شوهر و فرزندانش از آنها استفاده کنند. زوجه قانوناً تکلیفی به بردن جهیزیه به خانه شوهر ندارد. طبق عرف، جهاز با زن است.
اگر خانواده زوجه به لحاظ تنگدستی توان خرید جهیزیه را نداشته باشند، مرد مکلف به تامین وسایل زندگی می‌باشد. طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی یکی از مصادیق نفقه زوجه، اسباب و اثاثیه منزل مشترک است. در صورت عدم فراهم نمودن اثاثیه، زن می‌تواند الزام مرد به تامین اثاث البیت را تقاضا کند.
زن با بردن جهیزیه به منزل مرد، صرفا اجازه استفاده از آن را می‌دهد بدون اینکه مالکیتی به مرد منتقل شود. ممکن است، بعد از مدتی بین زن و مرد در مورد اینکه مالک وسایل چه کسی است و نحوه استرداد آن اختلاف شود. آنچه از اسباب و اثاثیه که عرفا اختصاص به مرد دارد متعلق به مرد و آنچه اختصاص به زن دارد تعلق به زن دارد. وسایلی که مشترکاً استفاده می شود جزء اموال مشترک زوجین بوده و هر کدام می‌تواند اموال خود را مسترد نماید.
مراحل دعوی استرداد جهیزیه
▪︎ دادگاه صالح به رسیدگی دعوی استرداد جهیزیه، دادگاه صلح محل اقامت زوجه است.
▪︎ دعوی استرداد جهیزیه، دعوی مالی است. هزینه دادرسی ۳/۵ درصد مبلغی است که خواهان در ستون خواسته تقویم می‌کند. تقویم دعوی استرداد جهیزیه ۵۱ میلیون تومان است که در ستون خواسته قید می‌شود.
▪︎ مدارک دادخواست استرداد جهیزیه عبارتست از:
– تصویر شناسنامه
– کارت ملی
– عقد‌نامه
– لیست سیاهه جهیزیه
– در صورت فقدان سیاهه، استشهادیه شهادت شهود پیوست دادخواست می‌شود.
▪︎ خواسته دعوی: استرداد جهیزیه مقوم به ۵۱ میلیون تومان، بدواً صدور قرار تامین خواسته و اجرا قبل از ابلاغ و خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل است.
▪︎ ابتدا قرار تامین خواسته صادر و اجرا سپس به خوانده ابلاغ می‌شود.
▪︎ مرجع قضایی با توجه به ادله اثبات دعوی و لیست سیاهه و امضای زوج ذیل آن و در صورت فقدان سیاهه، شهادت شهود مبنی بر مالکیت خواهان بر اثاثیه به دعوی رسیدگی می‌کند. همچنین در صورت وجود سایر ادله آنها را بررسی نموده و حکم به استرداد جهیزیه صادر می‌کند. حکم صادره ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی است.
▪︎ پس از قطعیت، مفاد حکم به درخواست محکوم‌له اجرا می‌شود.
اثبات دعوی استرداد جهیزیه
در دعوی استرداد جهیزیه، زوجه باید ثابت کند اثاثیه موجود است و در منزل مشترک قرار دارند بعلاوه مالکیت خود را نسبت به آنها ثابت کند. در این صورت حکم بر استرداد جهیزیه صادر می‌شود. گاهی، مرد ادعا می‌کند لیست سیاهه جعلی است. در این صورت به درخواست زوج و با ابراز اصل سیاهه توسط زوجه، موضوع پس از صدور قرار کارشناسی جهت بررسی خط و امضا و تایید اصالت سند و امضاهای آن به کارشناس ارجاع می‌شود.
اگر اصالت سند تایید و نظریه کارشناس قطعی شود، حکم به استرداد جهیزیه صادر می‌شود در غیر اینصورت دعوی رد می‌شود. پرداخت هزینه کارشناسی یکنفره با زوجه است. کارشناس فقط روی اصل سیاهه نظر می‌دهد.
قرار تامین خواسته در استرداد جهیزیه
دعوی استرداد جهیزیه پس از وقوع اختلاف بین زوجین اقامه می‌شود. زوجه برای جلوگیری از حیف و میل شدن اسباب و اثاثیه، ضمن دادخواست استرداد جهیزیه، صدور قرار تامین خواسته را درخواست می‌کند. دعوی استرداد جهیزیه مستند به سند رسمی نمی‌باشد و مستند آن سند عادی مانند سیاهه یا فاکتور خرید است. از این رو دادگاه قبل از صدور قرار، خسارت احتمالی تعیین می‌کند.
خسارت احتمالی در دعوی جهیزیه
خواهان باید قبل از صدور قرار تامین خواسته، مبلغی وجه نقد بابت خسارت احتمالی بنا به تشخیص دادگاه به صندوق دادگستری تودیع کند. پس از سپردن وجه، قرار تامین خواسته صادر و اجرا می‌شود. اجرای قرار به دستور دادگاه و توسط مامور کلانتری صورت می‌گیرد.
ضمن اجرای قرار، وسایل زوجه طبق لیست سیاهه صورت‌برداری شده و به امضای زوجه و زوج (در صورت حضور زوج) و مامور اجرا می‌رسد. با اجرای قرار، تا زمان استرداد و بیرون بردن جهاز، اثاثیه توقیف شده و از حیف و میل آن جلوگیری می‌شود.
لیست سیاهه جهیزیه
لیست سیاهه صورت‌جلسه‌ای است که در زمان آوردن جهیزیه به منزل زوج، تنظیم می‌شود. ضمن آن تعداد، اقلام و گاهاً قیمت ذکر و به امضای زوجین و حاضرین می‌رسد. لیست سیاهه سندی عادی است که در زمان وقوع اختلاف در مالکیت جهزیه، قابل استناد است. با وقوع اختلاف که به موجب آن زوجه تصمیم می‌گیرد جهیزیه را مسترد کند، از طریق لیست سیاهه، مالکیت خود نسبت به اثاثیه را ثابت می‌کند.
عدم ارائه سیاهه جهیزیه
گاهی اوقات، خواهان لیست سیاهه ندارد، مفقود شده و یا از ابتدا تنظیم نشده است. در اینجا به ضمیمه دادخواست، دلایل کافی مبنی بر مالکیت بر جهیزیه را پیوست می‌کند. از جمله دلایل، شهادت شهود و فاکتور خرید به نام زوجه یا پدرش است. اگر دلیلی به دادگاه ارائه نگردد زوج می‌تواند اسباب و اثاثیه را متعلق به خود معرفی کند در اینصورت دعوی استرداد جهیزیه رد می‌شود.
اجرای حکم استرداد جهیزیه
پس از قطعیت حکم، زن درخواست اجرای حکم می‌کند. در اجرای احکام، پرونده اجرائی تشکیل و مراتب اجرای حکم به موجب برگ اجرائیه به مرد ابلاغ می‌شود. زوج باید ظرف ده روز حکم را اجرا کند. در صورت عدم اجرای حکم توسط محکوم‌علیه، با درخواست کتبی زوجه از مامور اجرا، حکم توسط دادورز و مامور کلانتری اجرا و اثاثیه مورد حکم تحویل محکوم‌له می‌شود.
قانون استرداد جهیزیه
در ادامه مواد قانونی مرتبط با استرداد جهیزیه بیان می‌شوند.
ماده ۶۳ قانون اجرای احکام مدنی
از اموال منقول موجود در محل سکونت زوجین آنچه معمولاً و عادتاً مورد استفاده اختصاصی زن باشد متعلق به زن و آنچه مورد استفاده‌اختصاصی مرد باشد متعلق به شوهر و بقیه از نظر مقررات این قانون مشترک بین آنان محسوب می‌شود مگر اینکه خلاف آن ثابت گردد.
ماده ۷۲ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجراء
هرگاه متعهد یکی از زوجین باشد که در یک خانه زندگی می نمایند؛ از اثاث البیت آنچه که عادتاً مورد استعمال زنانه است، ملک زن و آنچه عادتاً مورد استعمال مردانه است، ملک شوهر و مابقی مشترک بین زوجین محسوب خواهد شد مگر اینکه خلاف ترتیب فوق ثابت شود.
ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی
نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی
خواهان می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا درجریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است درموارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن است:
الف- دعوا مستند به سند رسمی‌باشد.
ب- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.
ج- در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد.
د- خواهان، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد اید نقدا به صندوق دادگستری بپردازد.
تبصره- تعیین میزان خسارت احتمالی، با درنظر گرفتن میزان خواسته به نظر دادگاهی است که درخواست تامین را می پذیرد. صدور قرار تامین موکول به ایداع خسارت خواهد بود.
ماده ۱۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی
در صورتی که قرار تامین اجرا گردد و خواهان به موجب رای قطعی محکوم به بطلان دعوا شود و یا حقی برای او به اثبات نرسد، خوانده حق دارد ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی، خسارتی را که از قرار تامین به او وارد شده است با تسلیم دلایل به دادگاه صادرکننده قرار، مطالبه کند. مطالبه خسارت دراین مورد بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی وپرداخت هزینه دادرسی صورت می‌گیرد.
مفاد تقاضا به طرف ابلاغ می‌شود تا چنانچه دفاعی داشته باشد ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ با دلایل آن راعنوان نماید. دادگاه در وقت فوق العاده به دلایل طرفین رسیدگی و رای مقتضی صادرمی نماید. این رای قطعی است. در صورتی که خوانده درمهلت مقرر مطالبه خسارت ننماید وجهی که بابت خسارت احتمالی سپرده شده به درخواست خواهان به او مسترد می‌شود.
نتیجه‌گیری
جهیزیه یکی از حقوق مالی زن است که از طریق اقامه دعوی مستقل یا ضمن طلاق به زوجه مسترد می‌شود. با توجه به احتمال از بین رفتن اثاثیه، ضمن دعوی استرداد جهیزیه، درخواست تامین خواسته و توقیف اموال در منزل مشترک می‌شود. جهت دریافت مشاوره در امور خانوادگی و اعطای وکالت با شماره‌های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۰۲۱۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات رایج
۱- اگر اصل لیست سیاهه نزد زن نباشد، می توان اقامه دعوی استرداد جهیزیه نمود؟
در این موارد زوجه می‌تواند اقامه دعوی کند. چنانچه مرد انکار کند که چنین سندی امضاء نشده و خواهان دلیل دیگری ارائه نداده باشد، دعوی رد می‌شود.
۲- اگر مستند زوجه شهادت شهود باشد چه موقع باید آنها را معرفی کند؟
در این صورت خواهان باید در دادخواست اسامی شهود را ذکر و تقاضای استماع شهادت شهود نماید.
۳- اگر مرد جهیزیه را مخفیانه خارج کند آیا مرتکب جرم شده است؟
این موضوع وصف کیفری ندارد در این صورت زن می‌تواند دادخواست مطالبه خسارات وارده را اقامه نماید.
۴- آیا وسایلی که مرد به عنوان شیربها می‌آورد قابل استرداد است؟
شیربها مانند بقیه اثاثیه که به عنوان جهیزیه آورده می‌شود در مالکیت زن بوده و قابل استرداد است.
