- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
معامله ای که باطل می شود دارای آثاری است که به موجب آن روابط حقوقی طرفین به کلی بی اعتبار می شود. عقد باطل هیچ گونه حیات و آثار حقوقی ندارد و با عقد مالکیتی به طرف قرارداد منتقل نمی شود.
بطلان اثر قهقرایی دارد. به عبارتی با صدور حکم بطلان همه توافقات و تعهدات طرفین که ضمن قرارداد نموده اند، کان لم یکن می گردد.
در مقاله حاضر معامله باطل و آثار آن بیان می گردد. ضمن اینکه شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
معامله باطل چیست؟
فهرست مطالب
معامله ای باطل است که فاقد شرایط اساسی صحت معاملات باشد. ممکن است قرارداد به هر دلیلی باطل باشد از جمله فقدان قصد، مال غیر بودن مورد معامله که مالک آن را تنفیذ نکند، معاملات صغیر نابالغ و مجنون، معاملات معوض صغیر بالغ و بسیاری موارد دیگر.
بطلان دو نوع است: بطلان مطلق و نسبی. عقد باطل مطلق عقدی است که از همان ابتدا فاقد اوصاف ضروری معامله باشد مانند فقدان قصد در عقد.
بطلان نسبی یعنی قرارداد از ابتدا باطل نیست. عقدی غیرنافذ است که صحت یا بطلان آن بستگی به اراده مالک حقوقی مال دارد. اگر مالک عقد را تنفیذ کند عقد از ابتدا صحیح تلقی می شود. اما اگر آن را رد کند از ابتدا باطل می شود.
بیشتر بدانید:
موارد بطلان قرارداد و آثار آن
۱- طبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی هر قراردادی برای اینکه صحیح باشد لازم است شرایط مندرج در ماده مذکور را داشته باشد.
این شرایط عبارتند از: قصد و رضای طرفین، اهلیت، معین بودن مورد معامله و مشروعیت جهت معامله. قراردادی که فاقد یکی از شروط فوق باشد حسب مورد باطل یا غیر نافذ است.
۲- مستحق للغیر بودن مورد معامله. به این معنا که مورد معامله مال غیر باشد. در این صورت با رد آن از سوی مالک، قرارداد باطل می شود. آثار چنین عقدی از زمان امضای عقد برقرار می شود.
۳- مالیت نداشتن مبیع یا فقدان ارزش اقتصادی مورد معامله. گاهی مبیع فاقد مالیت است مانند معامله پر مگس. گاهی مالیت ندارد ولی برای طرف قرارداد دارای ارزش است. برای مثال، عکس خانوادگی که در این جا مال محسوب می شود.
۴- مورد معامله قابلیت انتقال نداشته باشد. فروش مالی که توسط مراجع ذیصلاح توقیف شده از این نوع است. آثار معامله باطل را خواهد داشت.
۵- مورد معامله در زمان قرارداد نه قابل تسلیم از سوی انتقال دهنده باشد نه انتقال گیرنده قادر به تسلم مال به خود باشد.
۶- مورد معامله با جعل امضا یا مندرجات سند یا الحاق نوشته ای به سند یا به هر طریق تحریف شده و منتقل شده باشد.
بیشتر بدانید:
بطلان معاملات بعدی و آثار آن
ممکن است معامله ای باطل باشد. بنابراین اگر متعاقباً معامله یا معاملاتی منعقد شده باشد همه آنها باطل می شوند. اگرچه در قراردادهای بعدی شرایط صحت آن معامله رعایت شده باشد.
معامله ای که هیچ حیات و آثار حقوقی نداشته باشد گویا اصلاً منعقد نشده است. در نتیجه، مالکیت به خریدار یا انتقال گیرنده منتقل نشده است. کسی که مالک عین یا منافع مورد معامله نباشد، نمی تواند آن را انتقال دهد.
آثار معامله باطل این است که مالکیتی برای طرف مقابل ایجاد نمی کند. بنابراین به دلیل فقدان انتقال قانونی مورد معامله، انتقال یا انتقالات پس از آن نیز باطل می باشند. خواه سند عادی باشد یا رسمی. در این صورت جهت برخورداری از آثار آن باید اقامه دعوی شود. از این طریق بطلان هر یک از قراردادها توسط مرجع قضائی اعلام می گردد.
بیشتر بدانید:
نکات مهم آثار معامله باطل
▪︎ خواهان بایستی علاوه بر بطلان معامله اول، بطلان معاملات بعدی را با ذکر مشخصات آنها در ستون خواسته قید کند.
▪︎ ممکن است سند رسمی صادر شده باشد. در ابنجا علاوه بر بطلان قرارداد عادی، ابطال سند یا اسناد رسمی نیز درخواست می شود.
▪︎ اعلام بطلان معامله توسط دادگاه مورد حکم قرار می گیرد. حکم دادگاه اعلامی است و در حکم صادره دستور باطل شدن سند رسمی به اداره ثبت صادر می گردد. در این صورت مراتب در ستون ملاحظات دفتر املاک ثبت می گردد.
▪︎ در معامله باطل هیچ تعهدی برای طرفین به وجود نمی آید. اگر هم ضمن معامله تعهدی شده باشد، چون معامله فاسد است فاقد هرگونه ارزش و آثار بعدی خواهد بود.
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
ماده ۳۴۸ قانون مدنی
بیع چیزی که خرید و فروش آن قانوناً ممنوع است و یا چیزی که مالیت و یا منفعت عقلائی ندارد یا چیزی که بایع قدرت بر تسلیم آن ندارد باطل است مگر این که مشتری خود قادر بر تسلّم باشد.
ماده ۳۹۰
اگر بعد از قبض ثمن مبیع کلاً یا جزائاً مستحق‌للغیر در آید بایع ضامن است اگر چه تصریح به ضمان نشده باشد.
ماده ۳۹۱
در صورت مستحق للغیر برآمدن کل یا بعض از مبیع، بایع باید ثمن مبیع را مسترد دارد و در صورت جهل مشتری به وجود فساد، بایع باید از عهده غرامات وارده بر مشتری نیز برآید.
ماده ۳۶۵
بیع فاسد اثری در تملک ندارد.
ماده ۳۶۶
هر گاه کسی به بیع فاسد مالی را قبض کند باید آن را به صاحبش رد نماید و اگر تلف یا ناقص شود ضامن عین و منافع آن خواهد بود.
سوالات متداول
۱- اثبات یا علم خریدار بر عهده کیست؟
خواهان باید علم یا جهل خوانده را در گرفتن غرامات ثابت کند.
۲- اگر عدم قدرت بر تسلیم بعد از عقد حادث شود آیا معامله باطل است؟
معامله صحیح است لکن بنا به شرایط معامله منفسخ یا قابل فسخ است.
۳- اگر نقص مال غیر ناشی از عمل طرف معامله نباشد آیا ضمان برعهده اش است؟
با علم به تصاحب مال دیگری، مسئولیت ضمانی است. مسئولیت نقص مال از آثار معامله باطل محسوب می شود.
