- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
مرور زمان اجرای حکم کیفری عبارت است از سپری شدن مدتی که به موجب قانون پس از آن مدت حق اجرای حکم قطعی متوقف می‌شود. مرور زمان در مجازات‌های تعزیری وجود دارد و در حدود، قصاص و دیات جریان ندارد. در مجازات‌های مذکور تا هر زمان مدت سپری شود حق شکایت، صدور حکم و اجرای حکم کیفری محفوظ بوده و زایل نمی‌شود. قواعد مرور زمان در جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت متفاوت است که شرح داده می‌شوند.
برخی جرایم مهم که در قانون ذکر شده‌اند مرور زمان شکایت و اجرا ندارند و هر موقع می‌توان طرح شکایت یا اجرای حکم را از مرجع کیفری درخواست نمود. در دعاوی حقوقی مرور زمان وجود ندارد و تا هر زمان خواهان می‌تواند برای احقاق حقوق خود در محکمه حقوقی اقدام نماید. اما تأخیر در اقامه دعوا نباید آنقدر به طول بیانجامد که شائبه اعراض از حق را در ذهن تداعی کند.
در ادامه وکیل کیفری تهران موارد و شرایط مرور زمان شکایت و اجرای حکم کیفری در جرایم مختلف را بیان می‌کند. همچنین شما می‌توانید برای مشاوره، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در ارتباط باشید.
مرور زمان جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت
فهرست مطالب
جرایم قابل گذشت جرایمی هستند که با شکایت و تعقیب شاکی یا مدعی خصوصی آغاز و رسیدگی می‌شود و با گذشت شاکی در مراحل شکایت کیفری رسیدگی موقوف شده و پرونده کیفری مختومه می‌شود.
طبق ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی: “در جرائم تعزیری قابل گذشت هرگاه متضرر از جرم در مدت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند، حق شکایت کیفری او ساقط می‌شود مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده یا به دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌شود. هرگاه متضرر از جرم قبل از انقضای مدت مذکور فوت کند و دلیلی بر صرفنظر وی از طرح شکایت نباشد هر یک از ورثه وی در مهلت شش ماه از تاریخ وفات حق شکایت دارد.
تبصره- غیر از مواردی که شاکی تحت سلطه متهم بوده، درصورتی به شکایت وی یا ورثه او رسیدگی می‌شود که جرم موضوع شکایت طبق ماده (۱۰۵) این قانون مشمول مرور زمان نشده باشد.”
از سوی دیگر، جرایم غیر قابل گذشت جرائمی هستند که به منظور حفظ منافع عمومی جامعه، تعقیب آنها منوط به شکایت شاکی خصوصی نمی‌باشد و با گذشت شاکی نیز متوقف نمی‌شوند. طبق ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی: هرگاه از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد مذکور، جرم تعقیب (شکایت) نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد مشمول مرور زمان می شود. این جرایم عبارتند از:
الف- جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال
ب- جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای ده سال
پ- جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای هفت سال
ت- جرائم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال
ث- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه سال.
تبصره ۱- اقدام تعقیبی یا تحقیقی، اقدامی است که مقامات قضائی در اجرای یک وظیفه قانونی از قبیل احضار، جلب، بازجویی، استماع اظهارات شهود و مطلعان، تحقیقات یا معاینه محلی و نیابت قضائی انجام میدهند.
تبصره ۲- در مورد صدور قرار اناطه، مرور زمان تعقیب از تاریخ قطعیت رای مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور آن است، شروع می‌شود.”
توضیحات مواد ۱۰۵ و ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی
︎در جرایم قابل گذشت شاکی و متضرر از جرم ظرف یکسال از تاریخ اطلاع از جرم (وقوع جرم یا اطلاع از جرم) می‌تواند اقدام به شکایت و تعقیب جرم نماید در غیر این صورت مشمول مرور زمان شده و حق شکایت وی ساقط می شود. مگر اینکه ثابت نماید در مدت مزبور، تحت سلطه متهم بوده یا به دلیلی که خارج از اختیار وی بوده نمی‌توانسته شکایت کند در این صورت مرور زمان از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌شود.
اگر شاکی قبل از انقضای یکسال فوت کند، هر یک از وراث قانونی طبق گواهی انحصار وراثت می‌توانند شکایت کنند مگر دلیلی مبنی بر صرفنظر کردن متوفی از حق قانونی شکایت یا اجرای حکم کیفری در زمان حیات وی وجود داشته باشد که در این جا نمی‌توان اقدام کیفری نمود. طبق تبصره ماده ۱۰۶، اگر علت عدم تعقیب در مهلت یک‌ساله به این دلیل باشد که شاکی تحت سلطه متهم بوده طبق این ماده عمل می‌شود. ولی اگر به دلایل دیگر شاکی قادر به شکایت نبوده است، محاسبه مرور زمان به موجب مقررات ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی صورت می‌پذیرد.
در خصوص جرایم غیر قابل گذشت، قطع مرور زمان شامل هر گونه اقدام تعقیبی یا تحقیقی در مرجع قضائی صالح می‌باشد. اگر ادامه رسیدگی به جرم منوط به اثبات امر حقوقی در دادگاه دیگری باشد، قرار اناطه صادر می‌شود. در این صورت رسیدگی کیفری متوقف شده تا به دعوای حقوقی در مرجع صالح رسیدگی و حکم قطعی صادر شود. در این موارد مرور زمان از تاریخ قطعیت رای مرجع حقوقی که دعوا در آن مطرح شده است شروع می‌شود.
به موجب تبصره ۲ ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی که درجات مجازات‌های تعزیری بیان شده است، مجازاتی که حداقل آن منطبق بر یکی از درجات هشت‌گانه و حداکثر آن منطبق با درجه بالاتر باشد، از درجه بالاتر محسوب شده و در تعیین مجازات بالاتر، مجازات حبس ملاک عمل است. بنابراین برای محاسبه مرور زمان جرایم تعزیری، این موارد لحاظ می‌شوند.
مرور زمان اجرا در جرایم مختلف
ماده ۱۰۷ قانون مجازات اسلامی در خصوص مرور زمان اجرای حکم کیفری بیان می‌کند: “مرور زمان، اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به قرار زیر است:
الف- جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال
ب- جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال
پ- جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال
ت- جرائم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال
ث- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال
تبصره ۱- اگر اجرای تمام یا بقیه مجازات موکول به گذشتن مدت یا رفع مانعی باشد، مرور زمان از تاریخ انقضای آن مدت یا رفع مانع محاسبه می‌شود.
تبصره ۲- مرور زمان اجرای احکام دادگاههای خارج از کشور درباره اتباع ایرانی در حدود مقررات و موافقتنامه های قانونی، مشمول مقررات این ماده است.”
از موارد تبصره ۱ در مورد اجرای حکم کیفری، بارداری زن محکوم است که اجرای مجازات را تا شش ماه پس از زایمان، شیردهی تا دو سالگی کودک و اجرای حکم شلاق در ایام حیض و استحاضه را به تعویق می‌اندازد.
جرایمی که مرور زمان ندارند
ماده ۱۰۹ قانون مجازات اسلامی: جرائم ذیل مشمول مرور زمان تعقیب، صدور حکم و اجرای مجازات نمی‌شوند:
الف- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
ب- جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرائم موضوع تبصره ماده(۳۶) این قانون با رعایت مبلغ مقرر در آن ماده
پ- جرائم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر
▪︎ جرایم کلاهبرداری و در حکم کلاهبرداری با هر میزان مال برده شده مرور زمان ندارد و هر زمان قابل تعقیب و اجرای حکم می‌باشند. با توجه به حصری بودن جرایم بند ب ماده ۱۰۹، صرفاً جرم کلاهبرداری و جرائم مذکور در تبصره ماده ۳۶ قانون مجازات اسلامی را شامل می‌شود.
▪︎ جرایم ماده ۳۶ عبارتند از: کلاهبرداری، رشاء و ارتشاء، اختلاس، اعمال نفوذ برخلاف حق و مقررات قانونی در صورت تحصیل مال توسط مجرم یا دیگری، مداخله وزراء و نمایندگان مجلس و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری، تبانی در معاملات دولتی، اخذ پورسانت در معاملات خارجی، تعدیات ماموران دولتی نسبت به دولت، جرایم گمرکی، قاچاق کالا و ارز، جرایم مالیاتی، پولشویی، اخلال در نظام اقتصادی کشور، تصرف غیرقانونی در اموال عمومی یا دولتی.
تاثیر مرور زمان بر خسارت شاکی
شمول مرور زمان، امکان شکایت، تعقیب، صدور حکم یا اجرای حکم کیفری را ساقط می‌نماید. این امر مانع مطالبه ضرر و زیان مدعی خصوصی نمی‌باشد. بنابراین شاکی یا مدعی خصوصی که از وقوع جرم متحمل خسارت شده است، می‌تواند در محکمه حقوقی دعوای مناسب مطرح نماید. بنابراین اگر جرمی به دلیل عدم اجرا (تعقیب یا صدور حکم) در مهلت‌های مقرر در ماده ۱۰۷ مشمول مرور زمان اجرای احکام کیفری شود، شاکی می‌تواند هر زمان خسارات و ضرر و زیان ناشی از جرم را از محکوم‌علیه کیفری مطالبه نماید.
چند نکته در مورد مرور زمان
▪︎ هرگاه در مورد یک شخص یک یا چند محکومیت متعدد صادر شود، شروع به اجرای یکی از محکومیت ها قطع کننده مرور زمان سایر محکومیت ها خواهد بود.
▪︎ اگر مجازات جرمی معلق شود و یا در موارد اعطای آزادی مشروط، در صورت لغو هر یک به جهت عدم انجام دستورات دادگاه و یا ارتکاب هر یک از بزه های ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، مبدا مرور زمان از تاریخ لغو قرار تعلیق یا حکم آزادی مشروط می‌باشد.
▪︎ جرمی که علاوه بر مباشر، دارای شرکا و معاونین باشد، تعقیب یا اجرای حکم هر یک از شرکا و معاونین جرم، قطع کننده مرور زمان تعقیب یا اجرای حکم سایرین خواهد بود.
▪︎ مرور زمان اجرای حکم کیفری بدون در نظر گرفتن تخفیف یا تشدید مجازات در حکم دادگاه، بر مبنای مجازات قانونی محاسبه می‌شود.
سخن پایانی
یکی از موارد مهم در قانون مجازات عمومی، مرور زمان شکایت و اجرای حکم کیفری است. در بسیاری مواقع به هر دلیلی در مهلت‌های پیش‌بینی شده در قانون مجازات، متهم تعقیب نمی‌شود یا حکم قطعی در مورد وی اجرا نمی‌شود. در این موارد گزینه مرور زمان لازم‌الرعایه میگردد. جهت دریافت مشاوره و اعطای وکالت با شماره ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ تماس بگیرید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- مرور زمان جرم جعل اسناد عادی چه مدت است؟
با توجه به اصلاحات قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۹، جعل اسناد عادی جرم قابل گذشت است. لذا مرور زمان آن یکسال از تاریخ اطلاع از جرم یا یکسال از تاریخ رفع مانع شکایت می‌باشد.
۲- مرور زمان اجرای حکم جرم تبانی برای بردن مال غیر چه میزان است؟
جرم تبانی برای بردن مال غیر از جرایم در حکم کلاهبرداری است و جرمی غیر قابل گذشت است. این جرم درجه ۵ بوده و مرور زمان اجرای حکم پس از انقضای ده سال از تاریخ قطعیت حکم است.
۳- پس از احراز مرور زمان در مرحله اجرا، مرجع قضائی چه تصمیمی اتخاذ می‌نماید؟
با احراز مرور زمان، اجرای حکم کیفری موقوف و پرونده مختومه میگردد. لکن شاکی خصوصی می‌تواند برای احقاق حق و جبران خسارت وارده به دادگاه حقوقی دادخواست بدهد.
