- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
سهم الارث پدر و مادر فرزند فوت شده از ارثیه باقیمانده از متوفی در قانون ارث، به ترتیبی است که در ادامه می‌آید. مقررات ارث از قوانین آمره است یعنی توافق برخلاف آن امکانپذیر نیست. بنابراین قواعد آن می‌بایست عیناً رعایت شود.
سهم الارث پدر و مادر از فرزند فوت شده در مواردی که متوفی پدر و مادر و اولاد داشته باشد، هر کدام یک ششم ترکه است و بقیه سهم اولاد متوفی است.
بنابراین سهم الارث پدر و مادر از فرزند فوت شده در صورت داشتن اولاد، یک ششم است. اگر فقط یک فرزند باشد بدون همسر و اولاد، دو سوم ماترک به پدر و یک سوم به مادر می‌رسد. در صورت داشتن اولاد و فرزند طبق قواعدی است که شرح داده می شود.
در نوشته حاضر، وکیل ارث تهران به طور کاربردی و جامع، نحوه تقسیم ارث پدر و مادر از فرزند فوت شده و نکاتی که در تقسیم ارث باید رعایت شوند را بیان می‌کند. چنانچه نیاز به مشاوره دارید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما تماس بگیرید.
طبقات ارث و سهم پدر و مادر
فهرست مطالب
ارث به مجموعه اموال و دارایی متوفی گفته می‌شود که بعد از تادیه دیون و اخراج وصیت از ماترک، به ترتیب طبقات ارث بین وراث تقسیم می‌شود.
طبقات ارث عبارت است از: طبقه اول شامل پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد هرچقدر پایین‌تر رود. طبقه دوم شامل اجداد، خواهر و برادر و اولاد آنها هر چقدر پایین‌تر رود. طبقه سوم شامل عمو، عمه، خاله و دایی و اولاد آنها هرچه پایین‌تر رود. در طبقات سه گانه ارث، تا زمانی که حتی یک نفر از طبقه قبل باشد، به طبقه بعدی هیچ چیزی نمی‌رسد. زوج و زوجه در همه طبقات با وراث شریکند و سهم الارث خود را می‌برند.
پدر و مادر در طبقه اول وراث هستند. بنابراین سهم الارث آنها از فرزند فوت شده طبق مقررات، حسب شرایط یک ششم، یک سوم و دوسوم است که تقسیم ارث با توجه به وجود وراث دیگر متوفی انجام می‌شود.
وارث فرض بر و قرابت بر
پس از ادای دیون متوفی و خارج کردن وصیت، آنچه از ترکه می‌ماند میان وراث حین الفوت تقسیم می‌گردد. طبق مقررات ارث در قانون مدنی، برخی وراث فقط به فرض، برخی فقط به قرابت و برخی گاهی به فرض و گاهی به قرابت ارث می‌برند. پدر وارثی است که گاهی به فرض و گاهی به قرابت ارث میبرد. طبق ماده ۸۹۷ قانون مدنی: “اشخاصی که گاه به فرض وگاهی به قرابت ارث می برند عبارتند ازپدر،دختر،ودخترها،خواهروخواهرهای ابی یاابوینی وکلاله امی.”
فرض بر به وارثی گفته می‌شود که سهم وی از ترکه در قانون معین شده باشد مانند مادر، زوج و زوجه. سهم مادر از ماترک فرزند فوت شده، حسب مورد یک سوم یا یک ششم ترکه در کنار سایر وراث می‌باشد. قرابت بر، وارثی است که سهم وی از ترکه در قانون مشخص نشده است فرزند پسر فقط قرابت بر است.
ابتدا سهم وارث صاحب فرض پرداخت می‌شود سپس باقیمانده ترکه به وراث صاحب قرابت می‌رسد. سهم الارث پدر در مواردی یک سوم ترکه است، گاهی یک ششم یا دو سوم از ترکه است. اگر متوفی فرزند داشته باشد، سهم الارث پدر به فرض است. اگر فرزند نداشته باشد به قرابت است.
قواعد ارث پدر از فرزند فوت شده
اگر پدر تنها وارث فرزند فوت شده باشد، تمام ترکه به قرابت به وی می‌رسد.
طبق ماده ۹۰۶ قانون مدنی: “اگر برای متوفی اولاد یا اولادِ اولاد از هر درجه که باشند موجود نباشد هر یک از ابوین در صورت انفراد تمام ارث را میبرد و اگر پدر و مادر میت هر دو زنده باشند مادر یک ثلث و پدر دو ثلث میبرد لیکن اگر مادر حاجب داشته باشد سدس از ترکه متعلق به مادر و بقیه مال پدر است.
اگر وراث متوفی منحصراً پدر و مادر بدون فرزند باشند، پدر دو سوم ترکه و مادر اگر حاجب طبقه دوم را نداشته باشد یک سوم را می برد اگر مادر حاجب داشته باشد بیش از یک ششم نمی برد بقیه یک ششم هر چه بماند به پدر رد می شود.”
اگر وراث منحصراً پدر و فرزندان متوفی باشند، یک ششم ترکه به فرض مال پدر است بقیه بین فرزندان اگر همه دختر یا پسر باشند به تساوی در غیر اینصورت به صورت دو به یک سهم الارث خود را می‌برند.
اگر از فرزند فوت شده، پدر و مادر و یک دختر وجود داشته باشد، ارث پدر و مادر هر کدام یک ششم از ترکه و دختر نصف ترکه را به فرض میبرد.
چنانچه ورثه متوفی پدر و مادر و چند دختر باشند در این صورت ماده ۹۰۹ قانون مدنی مقرر می دارد: “هر گاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با چند دختر، فرض تمام دخترها دو ثلث ترکه خواهد بود که بالسویه بین آنها تقسیم می‌شود و فرض هر یک از پدر و مادر یک سدس و مابقی اگر باشد بین تمام ورثه به نسبت فرض آنها تقسیم می‌شود مگر اینکه مادر حاجب داشته باشد در این صورت مادر از باقی چیزی نمی‌برد.”
فوت فرزند قبل و بعد از پدر و مادر
در مواردی که فرزند بعد از پدر یا مادر فوت کند، فرزند یا نوه (فرزند فوت شده) به قائم مقامی مادر به میزان سهم وی از پدر بزرگ یا مادربزرگ ارث میبرد. اگر قبل از پدر یا مادر فوت کرده باشد از میراث پدربزرگ یا مادربزرگ چیزی به نوه نمی‌رسد. چون ارث به کسانی تعلق می‌گیرد که مطابق گواهی انحصار وراثت، در زمان فوت متوفی زنده باشند.
ارث زوج و زوجه
هر یک از زوجین سهم خود را در کنار سایر وراث میبرد. اگر وارث زوج باشد و متوفی (همسرش) فرزند نداشته باشد نصف ترکه را میبرد و اگر فرزند داشته باشد یک چهارم ترکه را میبرد. سهم الارث زوجه در صورت نبودن فرزند برای متوفی یک چهارم ترکه و در صورتی که فرزند داشته باشد یک هشتم عین اموال منقول و یک هشتم قیمت ملک و اعیان و اموال غیر منقول است. زوجه از عین اموال غیرمنقول نمی‌برد مگر وراث از تادیه سهم الارث وی امتناع نمایند (مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ قانون مدنی).
قواعد ارث مادر از فرزند فوت شده
طبق ماده ۸۹۶ قانون مدنی، مادر، زوج و زوجه همیشه به فرض ارث می‌برند یعنی سهام آنها از ماترک معین است. ارث مادر از فرزند فوت شده در صورت وجود وراث دیگر به هر تعداد، یک ششم ترکه است.
اگر متوفی وارث دیگری غیر از مادر نداشته باشد، سهم الارث وی، همه ماترک به جامانده است. اگر پدر و مادر باشند بدون وارث دیگر، دو سوم سهم الارث مال پدر و یک سوم سهم مادر فرزند فوت شده است.
زیاد یا کم آمدن ترکه
اگر بعد از تقسیم ترکه، ماترک متوفی به همه وراث حین الفوت نرسد و کم بیاید، نقص بر سهم دختر و دخترهای شخص فوت شده وارد می‌شود. در این صورت صاحبان فرض سهم خود را از اصل ترکه می‌برند.
اگر بعد از تقسیم، ماترک اضافه بیاید، صاحبان قرابت مانند پدر و پسر مابقی را به رد می‌برند. لکن مادر اگر حاجب داشته باشد چیزی از باقیمانده به وی رد نمی شود. به زوج و زوجه متوفی از باقیمانده چیزی رد نمی‌شود. برای مطالعه مقاله حاجب مادر و شرایط آن کلیک کنید.
به موجب ماده ۹۱۴ قانون مدنی: “اگر به واسطه بودن چندین نفر صاحبان فرض، ترکه میت کفایت نصیب تمام آنها را نکند نقص بر بنت و بنتین وارد می‌شود و اگر پس از موضوع کردن نصیب صاحبان فرض زیادتی باشد و وارثی نباشد که زیاده را به عنوان قرابت ببرد این زیاده بین صاحبان فرض بر طبق مقررات مواد فوق تقسیم می‌شود لیکن زوج و زوجه مطلقاً و مادر اگر حاجب داشته باشد از زیادی چیزی نمی‌برد.”
ماده ۸۹۲ قانون مدنی: “حجب از بعض فرض در موارد ذیل است:
الف) وقتی که برای میت اولاد یا اولادِ اولاد باشد در این صورت ابوین میت از بردن بیش از یک ثلث محروم می‌شوند مگر در مورد ماده ۹۰۸ و ۹۰۹ که ممکن است هر یک از ابوین به عنوان قرابت یا رد بیش از یک سدس ببرد و همچنین زوج از بردن بیش از یک ربع و زوجه از بردن بیش از یک ثمن محروم می‌شود.
ب) وقتی که برای میت چند برادر یا خواهر باشد در این صورت مادر میّت از بردن بیش از یک سدس محروم می‌شود مشروط بر اینکه:
اولا) لااقل دو برادر یا یک برادر با دو خواهر یا چهار خواهر باشند.
ثانیا) پدر آنها زنده باشد.
ثالثا) از ارث ممنوع نباشد مگر به سبب قتل.
رابعا) ابوینی یا ابی تنها باشند.”
اگر موارد بند ب ماده ۸۹۲ قانون مدنی وجود داشته باشد به عبارتی مادر حاجب داشته باشد، سهم الارث مادر، یک سوم از ترکه فرزند فوت شده است. در اینجا مادر سهم خود را به فرض (سهام معین) از اصل ترکه میبرد، بقیه ماترک به صاحبان قرابت رد می‌شود. در صورتی که مادر حاجب داشته باشد، چیزی بیشتر از یک ششم به وی نمی‌رسد. هیچگاه چیزی از باقیمانده به زوج و زوجه رد نمی‌شود مگر زوج تنها وارث متوفی باشد در این صورت زائد بر فریضه به زوج رد می‌شود.
حالات متفاوت سهم پدر و مادر از ترکه
ماترک وقتی میان وراث تقسیم می‌شود که دیون متوفی تادیه و تصفیه ترکه صورت گرفته باشد.
اگر وارث فقط مادر فرزند فوت شده باشد، تمام ترکه به وی می‌رسد و نوبت به وراث طبقه بعد نمی‌رسد.
اگر وراث فقط پدر و مادر باشند، مادر یک سوم و پدر دو سوم ترکه را می‌برند، مگر مادر حاجب داشته باشد. در این صورت یک ششم را به فرض میبرد و باقیمانده به پدر رد می‌شود (در سهام پدر قرار می‌گیرد).
اگر متوفی همسر دائمی داشته باشد سهم خود را به فرض از اصل ترکه میبرد. در مواردی که وراث مادر و فرزند متوفی (نوه) باشند، مادر یک ششم ترکه را میبرد و بقیه به فرزند یا فرزندان به صورت مساوی اگر فرزندان دختر یا پسر باشند و دو به یک اگر پسر و دختر با هم باشند، می‌رسد.
اگر فرزند فوت شده، فرزندی نداشته باشد، ولی نوه و مادر داشته باشد، در این صورت مادر یک ششم و نوه سهم پدر یا مادر خود را از ترکه میبرد. به نحوی که سهم فرزند پسر دو برابر فرزند دختر می‌باشد.
اگر وراث، مادر و زوج یا زوجه باشند، چون متوفی اولاد و اولاد اولاد ندارد، سهم الارث مادر یک سوم ترکه است. در این صورت اگر با زوج باشد زوج نصف را میبرد و باقیمانده که یک ششم است به مادر متوفی رد می‌شود و از آنچه باقی بماند چیزی به زوج تعلق نمی‌گیرد.
چنانچه وراث، مادر و همسر فرزند فوت شده باشند، مادر یک سوم و زوجه یک چهارم ترکه را می‌برند و باقیمانده به مادر رد می‌شود و از آنچه باقی می‌ماند چیزی به زوجه تعلق نمی‌گیرد.
کلام آخر
پدر مادر متوفی در طبقه اول وراث قرار دارند و در کنار بقیه ورثه، ارث می‌برند. سهم الارث پدر و مادر از فرزند فوت شده حسب شرایط و بودن وراث دیگر یا نبودن آن، یک ششم، یک سوم و دو سوم ماترک است. مادر همیشه سهم خود را به فرض از اصل ترکه می‌گیرد. لکن پدر گاهی به فرض میبرد و گاهی به قرابت بقیه ترکه به وی رد می‌شود. با توجه به پیچیدگی و امری بودن مقررات ارث پیشنهاد می‌شود برای تقسیم ماترک و انجام امور ارثیه به وکیل مجرب در امور ارث مراجعه گردد. جهت اخذ مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس حاصل نمایید.
دفتر وکالت و مشاوره حقوقی شریفی
سوالات متداول
۱- در چه مواردی مادر یک ششم از ترکه را به ارث میبرد؟
وقتی متوفی اولاد یا نوه داشته باشد یا فرزند و نوه نداشته باشد. ولی برادر و خواهری دارد که حاجب بوده و سایر موارد ماده ۸۹۲ قانون مدنی جمع باشد. در این صورت مادر از بردن بیش از یک ششم ماترک محروم می‌شود.
۲- اگر ورثه پدر و زوجه فرزند باشند ترکه چطور تقسیم می شود؟
زوجه یک چهارم را به فرض از اصل ترکه میبرد و بقیه مال پدر است.
۳- چنانچه ورثه پدر و مادر و دو برادر ناتنی پدری (ابوی) باشند میراث چگونه تقسیم می شود؟
دو برادر ناتنی در طبقه دوم وراث قرار دارند. تا وقتی که ولو یکنفر از طبقه قبل موجود باشد، چیزی به بعدی نمی‌رسد. سهم الارث پدر از فرزند فوت شده، دو سوم ترکه به فرض است و سهام مادر یک ششم است. چون مادر حاجب دارد (پدر زنده است) باقیمانده به قرابت به پدر رد می‌شود.
