- انواع وصیت و آثار آن – وصایت - 2024-11-30
- نمونه رای پرداخت خسارت راننده مقصر به قیمت یوم الاداء - 2024-11-20
- اعتراض شخص ثالث اصلی (حکمی) و طاری - 2024-11-16
حق حبس در معامله از جمله حقوق طرفین می باشد. در عقودی چون بیع، اجاره، پیش خرید، پیش فروش و … طرفین این حق را دارند تا زمانی که طرف مقابل به تعهدش عمل ننموده از اجرای تعهد امتناع کند.
حق حبس در عقود معاوضه ای و مغابنه ای جریان دارد. در عقود مجانی مانند هبه و صلح مجانی راه ندارد.
در ادامه حق حبس در معاملات و آثار و شرایط آن بیان می شود.
ضمن اینکه شما می توانید برای مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکواییه، لایحه دفاعیه، اظهارنامه و بررسی مدارک با ما در تماس باشید.
حق حبس چیست؟
فهرست مطالب
حق حبس به این معناست که تا زمانی که طرف مقابل تعهدش را انجام نداده می توان از انجام تعهد خودداری نمود. فروشنده وقتی می تواند از تسلیم مبیع امتناع کند که خریدار در موعد تعیین شده ثمن را پرداخت نکرده باشد.
این حق در مورد خریدار نیز وجود دارد. به عبارتی خریدار می تواند از پرداخت ثمن امتناع نماید تا فروشنده حاضر به تسلیم مبیع گردد به این حق متقابل طرفین در قرارداد حق حبس گفته می شود.
استفاده صحیح از حق حبس توسط یکی از طرفین باعث می شود، طرف مقابل نتواند وی را به پرداخت خسارات قرارداد محکوم نماید. استفاده از حق حبس، طریق غیر مستقیم اجبار طرف قرارداد بر انجام تعهدات قراردادی می باشد.
بیشتر بدانید:
شرایط تحقق حق حبس
- زمان هر دو تعهد حال و فوری باشد .به این معنا که هر دو طرف بدون مدت باید به تعهد خود عمل کنند. فوری بودن به این معناست که طرفین برای انجام تعهدات خود زمانی (موعدی) مقرر نکرده باشند. چناچه برای انجام تعهدات خود موعدی را مشخص کرده باشند تعهد حال نبوده و اجلی است.
- موعد هر دو تعهد یک زمان نباشد. در این گونه موارد طرفی که زمان انجام تعهدش دیرتر است حق حبس دارد. تا زمانی که طرفی که تعهدش زودتر بوده از انجام آن امتناع نماید، صاحب حق حبس می تواند تا انجام تعهد طرف مقابل، تعهد خود را انجام‌ندهد.
تحلیل ماده ۳۷۷ قانون مدنی
ماده ۳۷۷ قانون مدنی: “هر یک از بایع و مشتری حق دارد از تسلیم مبیع یا ثمن خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود مگر این که مبیع یا ثمن موجل باشد در این صورت هر کدام از مبیع یا ثمن که حال باشد باید تسلیم شود.”
طبق ماده ۳۷۷، اولاً حق حبس در عقود معوض ایجاد می شود. در این عقود هر یک از طرفین در برابر دیگری تعهد بر امری می کند. ثانیاً زمان انجام دو تعهد یا تسلیم دو عوض باید یکسان باشد.
بیشتر بدانید:
به عبارتی هردو عوضین حال باشند یا اگر موجل (زمان دار) هستند زمان آنها یکسان باشد. در صورتی که دو طرف الزام و اجبار یکدیگر را به ایفای تعهد از دادگاه بخواهند و هر دو به حق حبس استناد نمایند، دادگاه هر دو را به تسلیم و ایفای تعهد الزام می نماید
هر گونه عدم اختیار انجام تعهد، حق حبس محسوب نمی شود. دادگاه در این موارد بررسی می کند آیا طرفی که تعهدش را انجام نداده این حق را داشته است یا خیر.
حق حبس قاعده ای عام بوده ودر مورد عقود دوطرفه و معاوضه ای که به موجب آن هر یک به دنبال منفعت طلبی هستند مانند خرید و فروش اجرا می گردد.
عقود معوض و مجانی
عقد معوض عقدی است که طرفین برای کسب سود و منفعت بیشتر اقدام به انعقاد معامله می نمایند مانند عقد بیع و اجاره.
در مقابل عقد مجانی عقدی است که کسب سود و منفعت در آن مطرح نیست. همچنین موازنه ای بین عوضین قرداد وجود ندارد مانند عقد هبه و صلح مجانی. لازم به ذکر است که حق حبس صرفا در عقود معوض جریان دارد.
ماده ۳۷۷ قانون مدنی حکم مربوط به حق حبس را بیان نموده است. از مقررات آن در تمام عقود مغانبه ای که رعایت توازن عوضین در آنها اهمیت دارد استفاده می شود.
بیشتر بدانید:
چنانچه خریدار بخشی از ثمن را قبل از تحویل ملک پرداخت کند اما در موعد مقرر پرداخت نکند، فروشنده می تواند از حق حبس خود استفاده نماید.
لذا تا زمانی که ثمن مربوط به تحویل ملک را خریدار تأدیه ننموده است، ملک را تحویل ندهد. همچنین بالعکس آن نیز صحیح است. منافع مال مورد انتقال در زمان استفاده از حق حبس متعلق به خریدار است.
سقوط حق حبس
با توجه به اینکه قرارداد تابع حاکمیت اراده طرفین آن است. آنها می توانند هر شرطی را که مخالف قوانین آمره و نظم عمومی نباشد، ضمن قرارداد شرط قید کنند. همچنین می توانند مواردی را اسقاط کنند از جمله اسقاط حق حبس. با اسقاط حق حبس طرفین از استفاده از این حق ممنوع می شوند.
شرایط اسقاط حق حبس:
▪︎ تعهدات طرفین دارای موعد معین باشند. یعنی زمان هر تعهد در قرارداد (خرید و فروش) مشخص شده باشد.
▪︎ سقوط حق حبس را ضمن قرارداد شرط نموده باشند.
▪︎ زمانی که یکی از طرفین با اختیار و اراده مبیع یا ثمن مورد معامله را تسلیم طرف مقابل نموده باشد، مال تحویل شده قابل استرداد نخواهد بود.
جهت دریافت مشاوره تخصصی و اعطای وکالت با شماره های ۰۹۱۲۲۰۹۲۰۴۶ – ۸۸۷۴۶۳۶۱ تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- آیا در عقد صلح می توان به حق حبس استناد نمود؟
در صلح معوض قابل استناد است. در صلح مجانی و محاباتی حبس راه ندارد.
۲- اگر زمان انجام تعهد مشخص نباشد چه اقدامی متصور است؟
در حبس باید زمان ایفای هر دو تعهد معین باشد.
۳- اگر دادگاه حق را احراز ننماید تکلیف وجه التزام چیست؟
محکومیت خوانده به وجه التزام قراردادی منوط به احراز حق حبس در معامله است.
